Δ028.22 | Δίκτυο πειραματισμού στο αρχιπέλαγος | Network of experimentation in the archipelagos

Τίτλος  : Δίκτυο πειραματισμού στο αρχιπέλαγος | Network of experimentation in the archipelagos

Φοιτήτρια :Σοφία-Ευαγγελία Παντελαίου | Sofia-EvangeliaPantelaiou

Επιβλέποντες : Βασιλάτος Παναγιώτης | VasilatosPanayotis

Μπουγιατιώτη Φλώρα-Μαρία | BougiatiotiFlora-Maria

Σχολή : Ε.Μ.Π.

“Η εποχή μας απαιτεί ελαφρύτερα, πιο αποτελεσματικά, κινητά προσαρμόσιμα, ή εν συντομία φυσικά σπίτια.(...) Αυτό κατά συνέπεια οδηγεί στην περαιτέρω ανάπτυξη της ελαφριάς δομής του κτιρίου, των κυττάρων, τα κελύφη, πανιά και τις αερομεταφερόμενεςμεμβράνες. ”

-FreiOtto

Πρόταση ενός μοντέλου εφήμερης κατοίκησης. Μια μελέτη η οποία μέσα από το παρελθόν, τις σκέψεις του μέλλοντος και πάντα παράλληλα με τον άνθρωπο και τις νέες τεχνολογίες αναζητά τη μορφή.

Όλη η παρουσία του ανθρώπου, και κατ’ επέκτασή το αποτύπωμά του πάνω στον πλανήτη, θα έπρεπε να είναι αθόρυβo. Να ζει μαζί με την φύση και μα διδάσκεται από αυτήν. Σήμερα όμως, το φαινόμενο της αστυφιλίας και γενικότερά η εσωτερική μετανάστευση προς την ηπειρωτική Ελλάδα, έχει ως αποτέλεσμα την ερήμωση πολλών παραδοσιακών οικισμών αλλά και ολόκληρων νησιών.

Αφετηρία του θέματος της διπλωματικής αποτέλεσε η ανάγκη επανένταξης αυτών των νησιών σε ένα δυναμικό δίκτυο που μπορεί να επαναφέρει την κατοίκηση σε αυτά. Με τη μορφή της εφήμερης κατοίκηση στο πλαίσιο του οικοτουρισμού, λειτουργεί παράλληλα με κοινωνικοπολιτιστικές και ερευνητικές  δράσεις, που σέβονται τα τοπικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά του τόπου.

Η λύση που προτείνεται εμπεριέχει τη δημιουργία πλωτών κατασκευών που δημιουργούν τις συνθήκες για να λάβουν χώρο οι δράσεις αυτές. Η κατασκευή τους δεν επιβάλλεται με την μορφή, αλλά αντίθετα αποτελεί συνέχεια της γεωμορφολογίας του εδάφους, δημιουργώντας χώρους δράσης στην επέκταση της ξηράς.

Στα σημεία μελέτης που επιλέγονται και εντάσσονται στο νέο αυτό δίκτυο, κατασκευάζονται εξέδρες εν αναμονή, που περιμένουν, τη διευρυμένη τουριστική περίοδο, για να υποδεχθούν τη νέα ζωή.

Στο αρχιπέλαγος εντοπίζεται ένας πλούτος φυσικών και ιστορικών στοιχείων που χρίζουν παρακολούθησης και διατήρησης των σπάνιων χαρακτηριστικών τους στο χρόνο. Αποτελεί επιτακτική ανάγκη η εξεύρεση λύσεων που θα ενσωματώσουν τα σημεία αυτά σε ένα δίκτυο αναζωογόνησης μέσω κοινωνικοπολιτιστικών και επιστημονικού ενδιαφέροντος δραστηριοτήτων. Όλα ενταγμένα σε ένα ευρύτερο στρατηγικό σχεδιασμό, έτσι ώστε να αποτελέσει μια βιώσιμη λύση στο χρόνο.

Σε αυτό το πλαίσιο, η διπλωματική εργασία επικεντρώνεται στη διαμόρφωση του, όπως ονομάζω εγώ προγράμματος Δ. Το πρόγραμμα έχει σκοπό την ενεργοποίηση αυτών των τόπων, χαράζοντας ένα δίκτυο  που ενισχύει τις κοινωνικοπολιτικές και επιστημονικές δραστηριότητες.

Οι εκτενείς μελέτες του Κωνσταντίνου Δοξιάδη περί οικισμών αποτέλεσε πηγή έμπνευσης στη μελέτη αυτή, καθώς αναζήτησα τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσα και εγώ η ίδια να ξεκινήσω να σχεδιάζω έναν νέο πυρήνα, έναν πόλο έλξης. Τόσο η μορφή των οικισμών και ακόλουθα ο τρόπος με τον οποίο αυτοί επεκτείνονται, όσο και οι 5 αρχές των ανθρώπινων οικισμών που υπογραμμίζει ο ίδιος σε όλο το έργο του αποτελούν σημεία αναφοράς. Σημειώνει:

“Κάθε μέρος της πόλης αποτελείται από 5 στοιχεία. Τη Φύση, τον Άνθρωπο, την Κοινωνία, τα Κελύφη (παντός είδους κτήρια) και τα Δίκτυα(δρόμοι νερό ρεύμα και επικοινωνίες).αν και όλα αυτά προέκυψαν σε διαφορετικές εποχές το καθένα, τώρα συνδέονται μεταξύ τους και αποτελούν ένα σύστημα το οποίο μπορεί να ονομαστεί το μόριο της πόλης. Αν διασπάσουμε το μόριο αυτό στα άτομά του, ακόμη κι αν αφαιρέσουμε μόνο ένα από αυτά τα μέρη, η πόλη δεν υφίσταται πιά.”

Τα στοιχεία αυτά που συνθέτουν τον ίδιο τον οικισμό, και αποτελούν παράλληλα τον ζωτικό πυρήνα αυτού. Όσον αφορά το πρόγραμμα Δ τα 5 στοιχεία εντοπίζονται ως εξής: η Φύση είναι τα σημεία φυσικού κάλους, τα σημεία παρέμβασης στο αρχιπέλαγος. Ο άνθρωπος ως παρουσία που κάνει χρήση και συμμετέχει στις δραστηριότητες. Η κοινωνία που αφορά τους χρήστες και τις σχέσεις που αναπτύσσουν μέσω του νέου δικτύου. Τα κελύφη αποτελούν οι πλατφόρμες ελαφριάς κατασκευής και τέλος το δίκτυο απεικονίζεται ως η διασύνδεση των παρεμβάσεων και κατ’ επέκταση των νησιών.

Οι χρήσεις που επιλέχθηκαν για να σηματοδοτήσουν το νέο αυτό δίκτυο, είναι ο Πολιτισμός, η Έρευνα, και η Κατοίκηση. Έτσι η ίδια πλατφόρμα μεταμορφώνεται προκειμένου να  εξυπηρετήσει τις διαφορετικές λειτουργίες.

Σημείο σύνδεσης όλων των στοιχείων ανά λειτουργεία αλλά και των διαφορετικών χρήσεων αποτελούν οι υπαίθριοι χώροι, το σημείο συνάντησης και διάδρασης των επισκεπτών- χρηστών.

Έτσι δημιουργούνται διαφορετικοί τρόποι σύνδεσης της κάθε πλατφόρμας με την μονάδα και στη συνέχεια με τις άλλες, σχηματίζοντας ένα δίκτυο έρευνας και πολιτισμού δίπλα στον τόπο με τη δημιουργία  πλωτών διαδρόμων.

Η πλατφόρμα-εργαστήριο της έρευνας χωρίζεται σε χώρους μελέτης και παρατήρησης, διαλογής και αποθήκευσης ευρημάτων, όπως και σε χώρους διάδρασης και γνώσης. Δίνεται η δυνατότητα στους χώρους να συνδεθούν και δημιουργήσουν μεγάλα εργαστήρια και ανοιχτές αίθουσες  που μπορούν να λάβουν χώρο συνέδρια.

Ο χώρος του πολιτισμού αποτελείται από αμφιθέατρα με θέαση προς μία κεντρική σκήνη και με θέαση του ορίζοντα. Δίνονται έτσι δύο διαφορετικοί χώροι θεάματος με διαφορετικές προσεγγίσεις. Ακόμη, δημιουργείται ένας ανοιχτός εκθεσιακός χώρος με φόντο το αρχιπέλαγος. Στους χώρους αυτούς μπορούν να επιλέξουν οι  ίδιοι καλλιτέχνες το πως θα παρουσιάσουν τη δουλεία τους καθώς τους παρέχεται ένα νέο κάδρο.

Η πλατφόρμα που προσφέρεται για κατοίκηση αποτελείται από διαμπερής καθιστικούς χώρους διημέρευσης, στεγασμένους και ανοιχτούς. Ακόμη είναι εξοπλισμένη με χώρους υγιεινής, χώρους προετοιμασίας φαγητού, όπως και με κάψουλες ύπνου.

Ανάλογα με τις ανάγκες του εκάστοτε προγράμματος της δεδομένης χρονικής περιόδου αυξάνεται ή μειώνεται το πλήθος των στοιχείων που διαμορφώνει το σύστημα που αναπτύσσεται στο αρχιπέλαγος. Στους πλωτούς διαδρόμους σύνδεσης των στοιχείων του δικτύου αυτού δίνεται η δυνατότητα σε σκάφη και βάρκες να προσδεθούν και να συμμετέχουν στις εκάστοτε δράσεις.

Για τη δημιουργία ενός ευρύτερου δικτύου μεταξύ των πέντε επιλεγμένων νήσων, δημιουργούνται σημεία πρόσδεσης του δικτύου δράσης. Στα σημεία αυτά δημιουργούνται αποβάθρες που κατασκευάζονται από τον ίδιο κάναβο που δημιουργεί τις πλατφόρμες. Η θέση τους παραμένει σταθερή, σε προστατευμένους από τον καιρό κολπίσκους. Ή μορφή τους αποτελεί συνέχεια την στεριάς και διαμορφώνεται σε άμεση σχέση με το φυσικό τοπίο. 

Ο κάναβος που σχηματοποιεί τις αποβάθρες αυτές, αποδομείται σταδιακά όσο πλησιάζει στην επιφάνεια του νησιού, δίνοντας χώρο στο φυσικό τοπίο να καταλάβει τη μορφή τους. Ονομάζονται πλατφόρμες εν αναμονή, που περιμένουν το εκάστοτε ερευνητικό ή πολιτιστικό πρόγραμμα που θα οδηγήσει στη δημιουργία της πλωτής κατοίκησης.

Κατά τη χρήση του προγράμματος Δ στοιχεία της κατασκευής μεταφέρονται προσωρινά στην στεριά, προσφέροντας ρεύμα και τις κατάλληλες συνθήκες για εργασία ή περιήγηση στον τόπο.

Η πρόταση οραματίζεται την επιστροφή τη κατοίκησης του αρχιπελάγους μέσω μίας ήπιας  παρέμβασης που στοχεύει στην διατήρηση σημείων φυσικού κάλους και στην ενίσχυση των κοινωνικοπολιτιστικών δραστηριοτήτων.

Ο άνθρωπος επιστρέφει στη νησιωτική Ελλάδα με αποτέλεσμα η ανθρώπινη δραστηριότητα να επιβιώνει παράλληλα με τη φυσική κληρονομιά. Να επισκεπτόμαστε λοιπόν αυτά να νησιά στο σήμερα και να μην αποτελούν μόνο ανάμνηση του παρελθόντος , της ιστορίας και της μυθολογίας. Αλλά το παρελθόν και το μέλλον να λειτουργούν ως μία ολότητα.

“Οι ουτοπίες δεν είναι οι στόχοι που κατακτούμε αλλά οι στόχοι τους οποίους ονειρευόμαστε. Ωστόσο όταν συνδυάζουμε τη λογική με το όνειρο, συλλαμβάνουμε την ιδέα των εντοπιών -τους εν-τόπους προς τους οποίους πρέπει να κινούμαστε.” (…)“Ανάμεσα στις ουτοπίες και τις «τοπίες» θα πρέπει να συλλάβουμε την εντοπία: τον τόπος που ικανοποιεί τον ονειροπόλο αλλά και που αποδέχεται ο επιστήμονας, τον τόπο όπου η προβολή του καλλιτέχνη και του τέκτονα συναντιούνται.”

Κ.Δοξιάδης

Έτσι έφτιαξα και εγώ τη δική μου εντοπία με το όραμα να γίνει συλλογική και όχι ατομική.