Τίτλος: Μελέτη επανάχρησης της ξενοδοχειακής μονάδας ΞΕΝΙΑ στον Πόρο
Φοιτήτρια: ΜΑΡΙΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ & ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΙΑΚΩΒΑΚΗ
Επιβλέπουσα: Κ. ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ
Σχολή: Π.Α.Δ.Α.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Κεντρική ιδέα της
διπλωματικής εργασίας είναι η διάσωση ενός κτιριακού κελύφους του Μεταπολεμικού
Μοντερνισμού, του ξενοδοχείου Ξενία στον Πόρο σχεδιασμένο από τον Αρχιτέκτονα
Άρη Κωνσταντινίδη, το οποίο μετά από αρκετά χρόνια ερείπωσης, επαναλειτουργεί ως
ξενοδοχείο αλλά έχασε την αρχική του σημασία.
Στόχος της εργασίας είναι η
διαμόρφωση του εσωτερικού και εξωτερικού χώρου, με σεβασμό στην ιστορία του
κτιρίου και του μοντέρνου κινήματος, στις τοπικές αλήθειες και με σκοπό την
ένταξή του στη σημερινή πραγματικότητα.
Πρόκειται για την αποκατάσταση του αρχικού κτιρίου στην αρχική
μορφή, διατηρώντας το αναψυκτήριο καφέ ανοιχτό στους επισκέπτες, την ένταξη ενός
σπα και yogaretreat, πράσινη στέγη και solarpanels προκειμένου να επιτευχθεί αειφορικός σχεδιασμός.
ΚΤΙΡΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ | ΕΝΑΥΣΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ
Το Ξενία Πόρου
κατασκευασμένο το 1964 από τον αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη, βρίσκεται στο
Νεώριο και είναι κτισμένο στην πλαγιά ενός μικρού ακρωτηρίου με νοτιοανατολικό
προσανατολισμό και θέα στην πόλη του Πόρου. Ερχόμενοι από το λιμάνι μέσω της
Λεωφόρου Λαμπράκη βλέπουμε το ξενοδοχείο να συνδιαλέγεται με τη θάλασσα και το
πράσινο.
Φτάνοντας στην κύρια είσοδο υπάρχει οπτική επαφή μόνο με ένα μικρό
όγκο του κτιρίου. Το ξενοδοχείο σχεδιάστηκε με τέτοιο τρόπο ώστε να μην
επεμβαίνει ο όγκος του στο φυσικό περιβάλλον. Η δυναμικότητά του ξενοδοχείου
ανέρχεται σε 72 κλίνες με θέα στη θάλασσα και το βουνό. Το ξενοδοχείο πέρασε
από την κυριότητα του δημοσίου το 1981 σε ιδιώτη, με την ονομασία Πόρος Hotel. Λειτούργησε έτσι
για αρκετά χρόνια. Αργότερα, μεταβιβάστηκε στους τωρινούς ιδιοκτήτες και σήμερα
λειτουργεί με την ονομασία PorosImageHotel.
Το κτίριο είναι κηρυγμένο διατηρητέο από την
Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων. Η μελέτη της ακόλουθης διπλωματικής εργασίας έγινε
στα πλαίσια διερεύνησης της μεθόδου αποκατάστασης και επανάχρησης κτιρίων του
μοντερνισμού στην Ελλάδα. Το κτίριο που επιλέχθηκε αποτελεί αντιπροσωπευτικό
δείγμα του Ελληνικού Μεταπολεμικού Μοντερνισμού, αφού υιοθετεί τις αρχές του
σχεδιασμού του, ενώ παράλληλα εκφράζει μια ιδιαίτερη προσέγγιση του ζητήματος
της ελληνικότητας, ενταγμένη στο πλαίσιο των αναζητήσεων της νεοελληνικής
αρχιτεκτονικής.
Η ανακαίνιση και επανάχρηση του κτιρίου πρέπει να γίνεται με
τέτοιο τρόπο ώστε να σέβεται την φυσιογνωμία και την ιστορία του με τη σωστή
επαναφορά τους στη σύγχρονη κοινωνία.
Το παλιό
Ξενία Πόρου
Αρχιτέκτονας:
Άρης Κωνσταντινίδης
Στατικά:
Κουτσοδημητρόπουλος Δημήτριος Η/Μ: Γκουλμπάμπας Χαρ.
Β'
Κατηγορία
Έτος
δημιουργίας: 1964
Έτος που
μεταβιβάστηκε σε ιδιώτη: 1981
Χαρακτηρισμός
ως διατηρητέο κτίριο: 2008
Εμβαδόν
οικοπέδου: 10.831,35 τ.μ. (σύμφωνα με τοπογραφικά 2001-2009)
Εμβαδόν
κτιρίου: 3.995 τ.μ. (1ος Όροφος= 873.76 τ.μ./ 2ος Όροφος= 1.243,33 τ.μ./ 3ος
Όροφος= 1.878 τ.μ.)
Ποσοστό
Κάλυψης: 36%
Συντελεστής
δόμησης: 0.56 (2001)
Περιοχή:
Νεώριο, Πόρος, Νομός Αττικής
Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΩΝ ΞΕΝΙΑ
«Τα ξενοδοχεία Ξενία
σχεδιάστηκαν με σκοπό να αποτελέσουν όχι μονάχα μονάδες λειτουργικής
εξυπηρέτησης αλλά και πυρήνες αισθητικής απόλαυσης». Άρης Κωνσταντινίδης.
Η αρχιτεκτονική των ΞΕΝΙΑ
ερμήνευσε τις απαρχές του μοντερνισμού στην Ελλάδα.
Από τα γραπτά του Α.
Κωνσταντινίδη για τη μοντέρνα Αρχιτεκτονική συμπεραίνουμε ότι: Η τοποθεσία
καταλαμβάνει κυρίαρχο ρόλο για τον σχεδιασμό. Ο προσανατολισμός (νότια και
ανατολικά ανοίγματα για θέρμανση, βόρεια για ψύξη), τα στοιχεία του περιβάλλοντος
χώρου, ο ηλιασμός (μέγιστη εκμετάλλευση του φυσικού φωτός) και ο αερισμός, η
κλίμακα των γειτονικών κτιρίων, τα τοπικά υλικά, η παραδοσιακή μορφολογία, η
τοπική πολιτιστική κουλτούρα, όλα λαμβάνονται υπόψη σε μία ολιστική προσέγγιση.
Όσον αφορά τη μορφολογία του κτιριακού συνόλου, στόχος είναι η πλήρης ένταξή
του στο φυσικό τοπίο, με λειτουργική οργάνωση. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται
είναι ένας συνδυασμός παραδοσιακών και σύγχρονων υλικών. Το κέλυφος, ο
εσωτερικός, καθώς και ο περιβάλλοντας χώρος σχεδιάζονται με μία κοινή λογική,
αλληλοσυμπληρώνονται, συνυπάρχουν αρμονικά και δημιουργούν μια οργανική
ολότητα.
Aυτή
η ολότητα παράγεται από τα κλιματολογικά δεδομένα της κάθε περιοχής και αυτό
έχει ως αποτέλεσμα ο χρήστης να βιώνει τη συνύπαρξη με τη φύση μέσα από το
κτιριακό κέλυφος. Σε πολλά από τα ξενοδοχεία ΞΕΝΙΑ συναντάμε και την εφαρμογή
των 5 σημείων αρχιτεκτονικής του Λε Κορμπυζιέ, αναπόσπαστο κομμάτι του ευρύτερου
μοντερνισμού της νέας δόμηση.
Ο ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΣ ΑΡΗΣ
ΚΩΝΣΤΑΤΝΙΝΙΔΗΣ
O Άρης Κωνσταντινίδης (1919-1993) θεωρείται μία από τις κορυφαίες μορφές της
σύγχρονης αρχιτεκτονικής καθώς έπαιξε καθοριστικό ρόλο στον ποιοτικό
εκσυγχρονισμό της. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Πολυτεχνείο του Μονάχου (1913-
1936) και αργότερα ταξίδεψε στην Ευρώπη όπου γνώρισε από κοντά τις νέες τάσεις
αρχιτεκτονικής καθώς και σημαντικές μορφές του μοντέρνου κινήματος όπως τον MiesvanderRohe.
Στην
Ελλάδα, μελέτησε την αρχιτεκτονική γλώσσα του τόπου με στόχο την επινόηση μιας
"σύγχρονης αληθινής αρχιτεκτονικής". Εντυπωσιάζεται από τη λιτότητα,
την καθαρότητα και την καλλιτεχνική ευφυΐα της ανώνυμης αρχιτεκτονικής και
παρατήρησε τον τρόπο με τον οποίο ενσωματώνονται σε αυτήν όλες οι Ανατολικές
και Δυτικές επιρροές, με ανοχή στη διαφορετικότητα, με μετριοπάθεια και πάντα
συνυπάρχοντας αρμονικά με το περιβάλλον. Μέσα από τη στοχαστική του προσέγγιση,
συνδυάζει το μοντέρνο με το αρχαίο και το λαϊκό, αναδεικνύοντας τα κύρια
χαρακτηριστικά του ελληνικού τοπίου.
Η αρχιτεκτονική του ξεπερνά τα
χαρακτηριστικά του διεθνούς μοντερνισμού, δηλαδή τη ρήξη με την παράδοση, την
υποτίμηση της γεωγραφικής και πολιτιστικής διάστασης στην αρχιτεκτονική.
Δοχείο ζωής • Εργοδότης
μου, η ζωή • Καλυπτική αρχιτεκτονική • Ειλικρινής αρχιτεκτονική • Αληθινή
αρχιτεκτονική • Κριτικός τοπικισμός • Με λογισμό και μ’ όνειρο (αλλά όχι
φαντασία) • Η αρχιτεκτονική φυτρώνει στη γη • Θεόκτιστη δομή • Νιτσεϊκή οργή Ο
Άρης Κωνσταντινίδης ήταν και διέθετε όλα αυτά. Κατέγραφε την αρχιτεκτονική
κληρονομιά της χώρας και τη μετέτρεπε σε ένα νέο κτίσμα, που στέγαζε τη ζωή –
κάτι που τον απασχολούσε καθώς σχεδίαζε.
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
Η ιδέα της επανάχρησης
του Ξενία της Πόρου επικεντρώνεται στην γνώμη του ποιητή και ζωγράφου Νίκου
Εγγονόπουλου «Τα χρόνια, λέω, μας διδάσκουν πως όσο μια τέχνη έχει πιο τοπικό
χαρακτήρα τόσο πιο παγκοσμίου ενδιαφέροντος είναι. Πως όσο είναι πιο προσωπική
τόσο κι έχει πιο πανανθρώπινη αξία. Κι όσο είναι περισσότερο του καιρού της
τόσο και το περιεχόμενο της είναι πιο αιώνιο».
Η αρχιτεκτονική του
Κωνσταντινίδη δίνει έμφαση στις πτυχές εκείνες που επιβεβαιώνουν την γνώμη αυτή
του Εγγονόπουλου, όπως η αρμονική συνύπαρξη κτίσματος με τη φύση, το κλίμα και
το ελληνικό τοπίο.
Η κεντρική ιδέα του σχεδιασμού μας συνδιαλέγεται τη λαϊκή
ανώνυμη αρχιτεκτονική του Πόρου (λιτότητα, χρήση κανάβου και ορθογωνικών
κατόψεων, τοπικά υλικά) με τα 5 σημεία αρχιτεκτονικής του LeCorbusier (πιλοτή,
ελεύθερη όψη και κάτοψη, οριζόντιο παράθυρο και φυτεμένο δώμα). Τα «5 σημεία»
αποσκοπούν στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και υγιεινής μέσω του καλού
αερισμού και φωτισμού των κτιρίων. Εξυμνώντας το Μοντέρνο Κίνημα, ο Άρης
Κωνσταντινίδης βασίζεται στη συνθήκη των 5 σημείων και γενικότερα την αειφορική
στρατηγική του LeCorbusier.
Μελετώντας την κάτοψη και την όψη του κτιρίου
διαπιστώσαμε την ανοιχτή και ελεύθερη δομή της σε κάνναβο, και τη διάτρητη
μορφή του κελύφους, τους εσωτερικούς και ταυτόχρονα εξωτερικούς χώρους, τη αρμονική
συνύπαρξη του κελύφους με τη φύση, κενών - πλήρων, τη χάραξη της κίνησης, το
παιχνίδι φωτός και σκιάς. Η στερέωση του κελύφους σε υποστυλώματα δίνει την
αίσθηση του κτιρίου που αιωρείται και ταυτόχρονα υποδηλώνει την έννοια της pilotis και της εξάλειψης
των σκοτεινών χώρων.
Κατά την επίσκεψή μας στο κτίριο, έγινε άμεσα αισθητή η
σπουδαία χρήση του φυσικού φωτισμού και αερισμού και κατ’ επέκταση του διαλόγου
κελύφους και φυσικού περιβάλλοντος. Ο Κωνσταντινίδης προσπάθησε να μιμηθεί τη
δομή και τη λειτουργία της φύσης επιτυγχάνοντας την αρμονία. Ιδιαίτερη έμφαση
δίνεται στις υλικότητες και υφές. Δανειζόμαστε στοιχεία από τη χρωματική παλέτα
του τοπίου του Πόρου, κάνουμε χρήση των παραδοσιακών πρώτων υλών δόμησης αλλά
και των υλικών που εξύμνησαν οι μεγαλύτεροι αρχιτέκτονες του Μοντερνισμού, όπως
το ανεπίχριστο μπετόν αρμέ. Αδρές επιφάνειες, έπιπλα σχεδιασμένα από Έλληνες
και μη, πρεσβευτές του Μοντέρνου Κινήματος, και λιτός, ανεπαρκής διάκοσμος, όλα
αυτά λειτουργούν σαν ένας οδηγός που καλεί τον επισκέπτη να ανακαλύψει τις
χωρικές ποιότητες του «δοχείου ζωής» που οραματίστηκε ο αρχιτέκτονας Άρης
Κωνσταντινίδης.
Τέλος, μέσω του κανάβου, εντάσσουμε την έννοια του «ανοικτού»
λουτρού του LeCorbusier. Ο ίδιος, στο βιβλίο του «Για μια αρχιτεκτονική» υποστηρίζει ότι οι χώροι
υγιεινής ανήκουν στο δημόσιο χώρο και θα έπρεπε να είναι ηλιόλουστοι με καλό
αερισμό τη μέρα, και τη νύχτα να έχουν ηλεκτρικό φωτισμό, κρυφό και διάχυτο.
Πρόθεσή μας η δημιουργία ενός ενιαίου όλου που μοιάζει να φυτρώνει στο τοπίο
σαν μια έκρηξη μοντερνισμού. Στόχος μας η ανάδειξη των αρχιτεκτονικών ποιοτήτων
όπως τις οραματίστηκε ο Άρης Κωνσταντινίδης, δομώντας μία λειτουργία φυσικά
όπως και αυτή της αναπνοής.
ΑΛΛΑΓΗ ΧΡΗΣΗΣ\ΠΡΟΣΘΗΚΕΣ
ΣΤΟ ΚΤΙΡΙΟ
Κύριο μέλημα της μελέτης
μας αποτέλεσε ο βιοκλιματικός χαρακτήρας του κτιρίου και η ανάδειξη των σημείων
αυτών που αναδεικνύουν την έντονη συσχέτιση κελύφους και φυσικού περιβάλλοντος.
Βασικότερο στοιχείο της βιοκλιματικής αντίληψης του κτιρίου είναι το αίθριο, η
εσωτερική αυλή, το κενό έναντι του πλήρες. Αποτελεί παθητικό σύστημα ηλιασμού
και δροσισμού χωρίς πρόσθετη παροχή ενέργειας.
Ο προσανατολισμός του και η
τοποθέτησή του καθιστούν το μεγαλύτερο μέρος του κατά τη διάρκεια της ημέρας να
βρίσκεται σε σκίαση. Πρόκειται για έναν ιδιαίτερα ζωτικό χώρο που επιδιώκει τον
περιορισμό της κατανάλωσης ενέργειας και τις καλύτερες δυνατές συνθήκες
διαβίωσης με φυσικό τρόπο. Πράγματι κατά την επίσκεψή μας τόσο σε αυτόν όσο και
στους παρακείμενους χώρους, έγινε αισθητή η θερμική άνεση και η κυκλική κίνηση
του αέρα που λειτουργεί ως ψύκτης, μια κλιματική συνθήκη πλήρους ευεξίας. Για
το λόγο αυτό, στο β’ επίπεδο στο χώρο του αιθρίου, δημιουργήθηκε η επιθυμία
τοποθέτησης μιας εναέριας διαδρομής ως συνέχεια της περιπλάνησης του επισκέπτη
στο χώρο του αιθρίου και στοιχείο που ενισχύει τη γεωμετρία του.
Το δάπεδο της
διαδρομής αυτής είναι μεταλλικό διάτρητο για να μπορεί ο χρήστης να παρατηρεί
τη φύτευση που υπάρχει από κάτω. Η φύτευση είναι ένα από τα στοιχεία που
ενδυναμώνουν τη σχέση του χρήστη με το χώρο, καθώς κατευθύνει τον αέρα,
βελτιώνει την ποιότητα αυτού και συμβάλλει στη μείωση του θορύβου. Επίσης το
υγρό στοιχείο τοποθετήθηκε καθώς η εξάτμισή του βοηθά σε επιπλέον δροσισμό της
ατμόσφαιρας. Βιοκλιματικός είναι και ο νέος χαρακτήρας της στέγης η οποία
μετατρέπεται σε φυτεμένο δώμα που λειτουργεί ως παθητική τεχνική εξοικονόμηση
ενέργειας. Η μεγάλη έκταση αυτής, μας δίνει τη δυνατότητα τοποθέτησης ηλιακών
πάνελ στα δύο πιο υπερυψωμένα σημεία του κτιρίου αλλά και δημιουργία χώρου που
θα λειτουργεί ως yogaretreat στο χαμηλότερο σημείο αυτής.
Ο χρήστης θα έχει τη
δυνατότητα να κάνει yoga σε ομαδικά γκρουπ και να απολαύσει την πανοραμική θέα από εκεί κατά τη
δύση του ηλίου. Κύριο μέλημά μας επίσης αποτέλεσε η επαναφορά του κτιρίου στην
αρχική του μορφή με έμφαση στη λιτότητα και καθαρότητα των γραμμών. Τα πλέον
κρυμμένα υποστυλώματα ξανά απέκτησαν την ελεύθερη ορατή μορφή τους,
επαναφέροντας τη συνολική αίσθηση του κτιρίου που αιωρείται στο φυσικό του
περιβάλλον.
Τέλος, ως επέκταση της εννοιολογικής προσέγγισης της φιλοσοφίας του
σχεδιασμού που ακολουθεί τις βασικές αρχές της αρχιτεκτονικής από τη νεολιθική
εποχή κ έπειτα στην Ελλάδα, επιθυμούμε τη νέα χωροθέτηση σπα, στο β’ επίπεδο
του κτιρίου. Όπως και η ανάδειξη του αίθριου που κάνει αναφορά στην εξύμνηση
του από την αρχαϊκή περίοδο, έτσι και η δημιουργία χώρου σπα, αποτελεί αναφορά
στα ρωμαϊκά λουτρά, χώρους καλλωπισμού του σώματος και κοινωνικής συναναστροφής
των αρχαίων Ελλήνων. Ο νέος αυτός χώρος περιλαμβάνει δωμάτιο θεραπειών, σάουνα,
χαμάμ, εσωτερικό θερμό λουτρό και έχει θέα στον χώρο του αίθριου και τη θάλασσα.
__________________________________________________________________________
Title: Study of the reuse of Xenia Hotel in Poros
ABSTRACT
The central idea of our thesis is the rescue of a building shell of the Post-war Modernism, the Xenia hotel in Poros designed by the Architect Aris Konstantinidis, which after several years of ruin, reopens as a hotel but has lost its original importance. The aim of the work is the shaping of the interior and exterior space, with respect to the history of the building and the modern movement, to the local truths and with the aim of integrating it into today's reality. After studying the history but also based on the principles that govern the design of Xenia, a new use is proposed that will revive the memory of the building. The interventions are carried out with respect to the presence of the historical shell and are elements for meeting the needs of the new use as well as the exploitation of the topographical relief. This involves restoring the original building to its original form, keeping the refreshment bar open to visitors, the inclusion of a spa and yoga retreat, a green roof and solar panels in order to achieve sustainable design.
