Διπλωματική: Συν-κατοικώντας
στο Μεταξουργείο: Μετατροπή πρώην κτιρίου ΙΚΑ σε κτίριο συλλογικής κατοίκησης
και ενεργοποίηση του αιθρίου του παρακείμενου κτιρίου “ChinaTown”
Φοιτήτριες: Αθανασία Ρουσάκη, Αναστασία Χουλιαρά
Επιβλέπων καθηγητής: Τσακαλάκης Δημήτρης
Σχολή: Πολυτεχνείο Κρήτης, 2021
Το κέντρο της Αθήνας
χτίστηκε τη μεταπολεμική περίοδο του 60’-70’, με σκοπό να ανταποκριθεί σε ένα
μεγάλο κύμα εσωτερικής μετανάστευσης, χωρίς γενικό σχέδιο, με κύρια τυπολογία
κτιρίου την πολυκατοικία της αντιπαροχής. Η πυκνή δόμηση και η υπερεκμετάλλευση
του αστικού χώρου, που χαρακτήρισαν την εποχή, σε συνδυασμό με τον
υπερπληθυσμό, οδήγησαν στην εγκατάλειψη του κέντρου για τα προάστια. Δημόσιοι
χώροι και κτίρια υπηρεσιών και γραφείων παραμένουν μέχρι σήμερα σε λειτουργική
αδράνεια αδυνατώντας να αντιμετωπίσουν τις μεταβαλλόμενες κοινωνικές ανάγκες
στέγασης. Η επανάχρηση των υπαρχόντων κτιρίων, η επανοικειοποίηση των παλαιών
κελυφών, και η δημιουργία νέων εναλλακτικών χρήσεων στα άδεια ισόγεια
καταστήματα, μπορούν να επανοηματοδοτήσουν τους κενούς αυτούς χώρους,
ενσωματώνοντας τους στον αστικό ιστό ως οργανικά τμήματα της γειτονιάς και της
πόλης.
Η παρούσα διπλωματική εργασία λαμβάνει ως κενούς χώρους ή χώρους που
βρίσκονται σε εκκρεμότητα νοήματος, το
εγκαταλελειμμένο κτίριο που στεγαζόταν το ΙΚΑ του Μεταξουργείου και το εσωτερικό του
ισογείου του διπλανού τετραγώνου, όπου στεγάζεται το «China Town» (πρώην
ορφανοτροφείο Χατζηκώστα).
Ύστερα από ανάγνωση της
περιοχής διακρίνονται έντονες
αντιθέσεις τόσο σε κλίμακα κτιρίων όσο και σε χρήσεις, οι οποίες προσδίδουν σ’
αυτή μια ποικιλομορφία. Βάσει της ποικιλομορφίας συντίθεται και το κοινωνικό
της patchwork, το οποίο, ενώ χαρακτηρίζεται από
σημαντικές αντιθέσεις φαίνεται να συνυπάρχει. Ομάδα με έντονη παρουσία στην
περιοχή αποτελούν οι Κινέζοι, αφού υπάρχουν άξονες με αμιγώς κινέζικα
κατάστημα, καθώς και το τετράγωνο του «China Town»,
το οποίο αποτελεί σημείο αναφοράς τους. Παράλληλα, τόσο στους ελευθέρους χώρους της περιοχής, όσο και σημειακά, συναντώνται
ευπαθείς ομάδες όπως άστεγοι, τοξικομανείς και πρόσφυγες, αλλά και δίκτυα που
παρέχουν βοήθεια σε αυτές.
Η επέμβαση στο σύνολο των δύο κτιρίων στοχεύει
αρχικά στην ενοποίηση τους στο επίπεδο του ισογείου, μέσω πεζοδρόμησης της ενδιάμεσης
οδού Μυλλέρου. Πρόθεση αποτελεί η δημιουργία ενός ενοποιημένου τετραγώνου με
νέες προσβάσεις, ενιαία κίνηση και ενοποιημένο δημόσιο χώρο που θα διαπερνάει
το κέλυφος του IKA, τα
αίθρια του «China
Town», καταλήγοντας στο παρκάκι του Αγίου
Γεωργίου.
Στο εσωτερικό των αίθριων του «China Town» αφαιρούνται αποθήκες, χωρίς χρήση, που καλύπτουν το μικρό αίθριο,
ώστε να είναι ανοιχτό από κάτω μέχρι πάνω. Παράλληλα, αφαιρούνται κάποιοι όγκοι,
οι οποίοι ανήκουν στον άξονα ενοποίησης και προστίθενται κάποιες στοές στις
μεγάλες όψεις, για καλύτερη οπτική προς το αίθριο. Στον ανασχεδιασμό κατόψεων
του κτιρίου του ΙΚΑ προτείνεται η ανάδειξη των τριών πρώτων επιπέδων, με την
προσθήκη δημόσιων χώρων. Προτείνονται νέες προσβάσεις από κάθε όψη, καθώς και η
δημιουργία ενός μεγαλύτερου εσωτερικού αίθριου, που να ξεκινά από ‘Α υπόγειο. Με σκοπό τη συνολική ενοποίηση προστίθενται
και κάποιες νέες χρήσεις τόσο στο κτίριο
του ΙΚΑ, όσο και στο «China
Town», οι οποίες θα
έχουν την δυνατότητα να αλληλεπιδρούν με το δημόσιο χώρο. Οι ανοιχτοί χώροι επιλέγεται
να μείνουν σχετικά ελεύθεροι, ενώ προτείνεται και μία αναδιαμόρφωση στο παρκάκι
του Αγίου Γεωργίου, ώστε να λειτουργεί καλυτέρα ο κύριος χώρος πρασίνου του
τετραγώνου.
Απ’ τον τρίτο
όροφο του πρώην κτιρίου ΙΚΑ και μετά προτείνεται ο σχεδιασμός κατοικιών, οποίος
προκύπτει απ’ τις κοινωνικές ανάγκες και έχει σκοπό την ενίσχυση της αίσθησης
γειτονιάς, η οποία εκλείπει απ’ την περιοχή. Η τυπολογία των κατοικιών προκύπτει
σε μεγάλο βαθμό από τον στατικό φορέα, καθώς δημιουργεί έναν έντονο κάναβο στη
κάτοψη. Στόχος είναι κάθε υποδιαίρεση του κανάβου να παραλαμβάνει μια
λειτουργία της κάτοψης, δημιουργώντας βιώσιμους χώρους. Στη κύρια όψη των
κατοικίων τοποθετούνται οι ημυπαίθριοι χώροι, οι οποίοι συνδέονται άμεσα με την
ζώνη ημέρας των κατοικιών. Τα 2αρια και
οι duplex κατοικίες
λόγω του ότι έχουν μία όψη με ανοίγματα αναπτύσσονται είτε γραμμικά είτε καθ
ύψος.
Στον 8ο οροφο και στο δώμα τοποθετούνται οι
κοινόχρηστοι χώροι, με σκοπό την αλληλεπίδραση των κατοίκων. Συγκεκριμένα, σχεδιάζεται
ένα θερμοκήπιο, μια αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, καθώς και μια συλλογική κουζίνα
με εξωτερικό χώρο. Ενώ, το δώμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ελεύθερος χώρος.
