GRAD Review: Δ009.16 Δημοτική Αγορά στο κέντρο των Ιωαννίνων

Τίτλος: Δημοτική Αγορά στο κέντρο των Ιωαννίνων

Υπότιτλος: Σχεδιασμός ενός δημόσιου και ανοιχτού χώρου εμπορίου στα Ιωάννινα.

Φοιτήτριες: Ζώτου Παναγιώτα, Μάκη Τατιάνα, Σμυρνιού Αγάπη-Ελισάβετ

Επιβλέποντες Καθηγητές: Θεώνη Ξάνθη, Παναγιώτη Κόκκορης, Γιώργος Πατρίκιος

Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πολυτεχνική Σχολή Ξάνθης, Δ.Π.Θ.

Ημερομηνία Υποστήριξης: Νοέμβρης 2016

Η διπλωματική αφορά το σχεδιασμό ενός δημόσιου χώρου εμπορίου στο κέντρο των Ιωαννίνων και συγκεκριμένα στο οικόπεδο της λαϊκής αγοράς Αγ. Μαρίνας. Ζητήματα που μας απασχόλησαν είναι η επανοικειοποίηση του δημόσιου χώρου, ο επαναπροσδιορισμός της σχέσης παραγωγού-καταναλωτή, η οργάνωση ενός κτιρίου εμπορικής χρήσης, και τέλος, η διαλεκτική σχέση του τόπου με το χρήστη και της μνήμης με την αρχιτεκτονική.

Τα Ιωάννινα είναι η πρωτεύουσα και ταυτόχρονα η μεγαλύτερη πόλη του νομού και της περιφέρειας της Ηπείρου. Στο κέντρο συγκεντρώνεται η πλειοψηφία των εμπορικών και διοικητικών χρήσεων της πόλης, καθώς και μεγάλο μέρος της αναψυχής.

Ως προς τις χρήσεις γης θα λέγαμε ότι στον πυρήνα του κέντρου στο ισόγειο εντοπίζονται καταστήματα εμπορίου και την αναψυχής, ενώ στους ορόφους υπάρχουν γραφεία και υπηρεσίες, και όσο απομακρυνόμαστε από το κέντρο δίνουν τη θέση τους σε κατοικίες. Τα τελευταία χρόνια, με σκοπό την ανάδειξη του εμπορικού χαρακτήρα του κέντρου έχει πραγματοποιηθεί ένα δίκτυο πεζοδρόμων, ορίζοντας μία ενιαία περιοχή εμπορικής δραστηριότητας.

Για την εξυπηρέτηση ολόκληρου του κέντρου υπάρχουν δύο χώροι στάθμευσης. Ο ένας κάτω από την κεντρική πλατεία και ο άλλος στο χώρο ανάμεσα στο Πνευματικό Κέντρο και στο πάρκο «Λιθαρίτσια». Η πόλης έχει έντονο το πρόβλημα της στάθμευσης, κάτι που λάβαμε υπόψη στο σχεδιασμό μας.

Αξίζει να αναφερθεί ότι το παραπάνω πάρκο μαζί με τις νησίδες/πάρκα που παρεμβάλλονται ανάμεσα σε αυτό και την κεντρική πλατεία αποτελούν τον κυριότερο πυρήνα πρασίνου της περιοχής, που όμως παρουσιάζει αποσπασματική εικόνα. Για το λόγο αυτό, το 2004 πραγματοποιήθηκε διαγωνισμός ενοποίησης των ελεύθερων αυτών χώρων. Ενώ η διεξαγωγή του ολοκληρώθηκε, η υλοποίησή του δεν έχει πραγματοποιηθεί ακόμα.

ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ

Η ευρύτερη περιοχή μελέτης βρίσκεται ανάμεσα στο σύνολο των ελεύθερων χώρων του κέντρου, που εκτείνεται στα βόρεια και βορειοδυτικά αυτού, και στη συνοικία της Καλούτσιανης, που αποτελεί περιοχή με κατοικίες και εμπόριο γειτονιάς. Αυτή η μετάβαση από το δημόσιο βίο στον ιδιωτικό είναι το κύριο χαρακτηριστικό της περιοχής. Στην εν λόγο περιοχή βρίσκεται η Λαϊκή Αγορά των Ιωαννίνων. Στο εν λόγω οικόπεδο λειτουργούσε ανέκαθεν αγορά. Το οικόπεδό (περίπου 7 στρέμματα) περιγράφεται από οδούς μέτριας και ήπιας έντασης κυκλοφορίας. Η γεωμορφολογία του εδάφους με τις έντονες υψομετρικές (περίπου 10 μέτρα εντός του οικοπέδου από τη μία γωνία έως την άλλη και 18 μέτρα συνολικά έως την πλατεία) προσδίδει τα εξής ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στην περιοχή:

• δυσκολία στην πρόσβαση όχι μόνο των πεζών αλλά και των οχημάτων

• περιορισμένες οπτικές φυγές

• άποψη του οικοπέδου από ψηλά

ΓΙΑΤΙ ΑΓΟΡΑ;

Το εμπόριο ήταν ανέκαθεν συνυφασμένο με την έννοια κέντρου, τόσο με τη χωρική όσο και με τη σημασιολογική έννοια του χώρου, αντίθετα με όσα υποστηρίζουν οι σύγχρονες που κατευθύνουν προς την εμπορευματοποίηση του δημόσιου χώρου, το διαχωρισμό εμπορίου και αστικού κέντρου και τη διάλυση της κεντρικότητας της πόλης και της κοινωνικής ζωής.

Οι αγορές πρόκειται για χώρους όπου επιτελούν ταυτόχρονα πολλές λειτουργίες. Αποτελούσαν και αποτελούν έναν κατεξοχήν τόπο κοινωνικοποίησης. Επίσης, είναι χώρος όπου προωθείται το εμπόριο με τρόπο ανθρώπινο και κλίμακας τέτοιας που να μην ευνοεί την ανάπτυξη μεγάλων και απρόσωπων εμπορικών κέντρων, επαναπροσδιορίζοντας τη σχέση μεταξύ παραγωγού και καταναλωτή.

Συνιστούν ζωτική λειτουργία για την πόλη καθώς βρίσκονται στο κατώφλι μεταξύ δημόσιας και ιδιωτικής σφαίρας, μεταξύ κοινωνικής ζωής και κατανάλωσης. Η χρήση είναι μεν δημόσια αλλά αναφέρεται παράλληλα στις γειτονιές. Λειτουργεί κατ’ αυτόν τον τρόπο σαν άρθρωση ανάμεσα στις περιοχές που χαρακτηρίζονται με διαφορετικές χρήσεις.

Το οικόπεδο της Λαϊκής Αγοράς, σε συνδυασμό με του ελεύθερους χώρους πρασίνου, αποτελούν μία μεταβατική ζώνη ανάμεσα στη συνοικία του κέντρου και την οικιστική περιοχή της Καλούτσιανης. Η διατήρηση της αγοράς και ο εμπλουτισμός της με παραπάνω χρήσεις, ανάγοντας την σε «Δημοτική Αγορά στο Κέντρο των Ιωαννίνων», ήταν η πιο κατάλληλη επιλογή για το οικόπεδο. Επιπλέον, στην πόλη των Ιωαννίνων παρατηρείται μία γενικότερη έλλειψη ως προς τις υποδομές τις σχετιζόμενες με τον τομέα των Αγορών (λαϊκών και μη), με ανεπαρκείς υποδομές ή σε κακή κατάσταση και έξω από στον αστικό ιστό, κάτι που ενίσχυσε την ανάγκη της πόλης για ένα κέντρο εμπορίου.

ΑΓΟΡΑ - ΕΡΓΑΛΕΙΟ

Ο σχεδιασμός μιας αγοράς έχει πολύ συγκεκριμένες απαιτήσεις. Η επικοινωνία των επιμέρους χώρων και ενοτήτων, αλλά και η εργαλειακή φύση των κτιρίων που φέρουν αντίστοιχες χρήσεις υπήρξαν κομβικά ζητήματα κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας. Ο όρος «εργαλειακή φύση» συνεπάγεται τη συμμόρφωση του κτιριολογικού σε μία σειρά απαιτήσεων και τη δημιουργία συγκεκριμένων δικτύων χώρων και κίνησης, ώστε να πραγματοποιείται η εύρυθμη λειτουργία του κτιρίου.

ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗ

ΟΙΚΟΠΕΔΟ

• η υψομετρική διαφορά 10 μέτρων

• η θέση του σε σχέση με το κέντρο και τη γειτονιά

• η συνεπακόλουθη έντονη αλλαγή κλίμακας που παρατηρείται στο όμορο περιβάλλον του

• το χαρακτηριστικό όριο του δρόμου, που περιβάλλει όλες τις πλευρές του

ΑΓΟΡΑ

• τροφοδοσία καταστημάτων/ δίκτυο απόρριψης και συγκομιδής σκυβάλων

• καθαρισμός χώρου

• χώρο στάθμευσης αυτοκινήτων ΙΧ

• το αναγκαίο κτιριολογικό πρόγραμμα και οι εσωτερικές διαρρυθμίσεις του εκάστοτε καταστήματος • λαϊκή αγορά

ΣΤΟΧΟΙ

• ο συνδυασμός στοιχείων από παζάρια και αγορές που αναπτύσσονται κατά μήκος δρόμων με κτίρια αγορών αιθριακού τύπου

• η γεφύρωση της μεγάλης υψομετρικής διαφοράς

• η ύπαρξη δύο κεντρικών εισόδων, η μία από την περιοχή του κέντρου και η άλλη από την περιοχή της γειτονιάς

• η υποχώρηση και δημιουργία πλατειών διαφορετικού χαρακτήρα

• η διαπερατότητα του οικοπέδου, ο σχεδιασμός ενός κτιρίου μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο του που θα είναι ανοιχτοί στην πόλη και που θα είναι δυνατόν να τους διασχίζει ο κάτοικός της ακόμη και αν δεν επιθυμεί να επωφεληθεί από κάποια από τις εμπορικές χρήσεις που προσφέρει η Αγορά

• η δημιουργία μιας καινούριας διαδρομής που θα διαπερνάει το οικόπεδο και που παράλληλα θα ενώνει το κέντρο με τις γειτονιές

• η δυνατότητα μετακίνησης σε όλη την αγορά χωρίς την υποχρεωτική χρήση κατακόρυφων πυρήνων επικοινωνίας

• η ενεργοποίηση των ανοίκιαστων ισόγειων καταστημάτων του μετώπου που βρίσκεται στα νοτιοδυτικά του οικοπέδου

• η διατήρηση του αριθμού των καταστημάτων, τόσο των μόνιμων όσο και των προσωρινών, που προϋπήρχαν.

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ

Με βάση τις παραπάνω προθέσεις προέκυψε μια τεθλασμένη χάραξη που εξελίσσεται ελεύθερη στο οικόπεδο. Η χάραξη αυτή ενώνει το υψηλότερο με το χαμηλότερο σημείο του οικοπέδου μέσω διαδοχικών ραμπών, διατρέχοντάς το και δημιουργώντας τις δύο πλατείες που προαναφέραμε. Εκμεταλλευόμενες την υψομετρική διαφορά της πλατείας απέναντι από το πάρκο δημιουργήσαμε μια «πλατφόρμα» που λειτουργεί σαν πλάτωμα και δώμα ταυτόχρονα, στεγάζοντας τις πιο «βαριές» χρήσεις της αγοράς. Τα δύο παραπάνω στοιχεία, η τεθλασμένη χάραξη και το πλάτωμα, πλαισίωσαν το αίθριο της αγοράς στο επίπεδο του ισογείου.