Διπλωματική εργασία: Περί Ιππικής Τέχνης
Φοιτήτρια: Αναστασοβίτη Τρισεύγενη
Επιβλέπων Καθηγητής: Σπανομαρίδης Αθανάσιος
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πανεπιστήμιο Πατρών | Ιούνιος
2019
Η
διπλωματική εργασία έχει θέμα την παρουσίαση διαφορετικών συνθηκών συνύπαρξης
του ανθρώπου με το άλογο (μίας συγκεκριμένης ράτσας
αλόγων τα οποία κατοικούν από αρχαιοτάτων χρόνων στην περιοχή) καθώς επίσης και
τη συνδιαλλαγή αυτών με το τοπίο. Οι δύο αυτοί κόσμοι (του αλόγου και του
ανθρώπου) αντιστοιχούν σε διαφορετικές κλίμακες , οι οποίες όχι μόνο δεν
προκαλούν πρόβλημα κατά τον σχεδιασμό αλλά η αντιπαράθεση αυτών είναι εν τέλει
αυτή που διαμορφώνει την σύνθεση. Πηγή έμπνευσης για τον σχεδιασμό αποτελούν
παλαιότεροι μύθοι της περιοχής , ιστορικά και αρχαιολογικά στοιχεία, η ανατομία
του αλόγου και αναφορές σε παλαιότερα αρχιτεκτονικά παραδείγματα.
Η πρόταση τοποθετείται στην περιοχή της Ηλείας, στην
τεχνητή λίμνη Πηνειού. Δύο αρχαιολογικές έρευνες, το 1964 από τον
επικεφαλής της αρχαιολογικής υπηρεσίας
Πέτρο Θέμελη και μεταξύ των ετών 1967-1981από το Πανεπιστήμιο του Colorado,
έχουν φέρει στο φως ευρήματα στην περιοχή που αναφέρεται από τον Στραβωνα και
τον Παυσανία ως Ηλειακή Πύλος (σημερινή Αρμάτοβα), τα περισσότερα εκ των οποίων
έχουν μεταφερθεί στο μουσείο της Αρχαίας Ολυμπίας. Η Πύλος πιθανολογείται ότι
ήταν μία από τις πύλες προς τον κάτω κόσμο και οι κάτοικοι της ήταν οι μόνοι στην Ελλάδα που λάτρευαν τον
Άδη και είχαν ιερό αφιερωμένο σ’ αυτόν.
Στην περιοχή κατοικούσαν πολλά χρόνια άλογα σπάνιας φυλής,
τα άλογα της πεδινής Ηλείας ή αλλιώς άλογα Πηνείας. Η φυλή έλκει την καταγωγή
της από τα αρχαία ελληνικά άλογα που αγωνίστηκαν στους πρώτους Ολυμπιακούς
αγώνες. Θα έλεγε κανείς, παρασυρμένος από την μυθολογία, ότι αυτά είναι τα θεϊκά
άλογα που χάρισε ο Ποσειδώνας στον Πέλοπα τότε, για να κερδίσει σε αρματοδρομία
την Ιπποδάμεια, κόρη του Οινόμαου. Ο Ξενοφόντας
αναφέρει τα άλογα αυτά στα πρώτα εγχειρίδια ιππολογίας, τον «Ιππαρχικό»
και το «Περι ιππικής τέχνης».Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τους γνώρισμα είναι ο
πλαγιοτροχιασμός.
Με το πέρας του χρόνου, οι ανάγκες του ανθρώπου άλλαξαν, τ’
άλογα παραμελήθηκαν, και κινδύνεψαν προς
εξαφάνιση. Αυτό ήταν το έναυσμα για τον σχεδιασμό ενός τοπίου κατάλληλο να τα
φιλοξενήσει και να καλύψει τις ανάγκες τους. Το τοπίο χωρίζεται σε τέσσερεις
συνθήκες συνύπαρξης: Ένστικτο, Θέαμα (στάδιο), Συν-κατοίκηση (Ιπποφορβείο,
Ξενοδοχείο, Κλινική αλόγων) , Ίχνος (αρχαιολογικός χώρος).
ΕΝΣΤΙΚΤΟ
Τα άλογα ελεύθερα, άγρια σ’ έναν αφιλόξενο χώρο, δύσβατο
για τον άνθρωπο, πρωτόγονο φευγαλέο, με απότομες κλίσεις, αναζητούν τροφή και
προστασία από τις καιρικές συνθήκες. Μία σχισμή λειτουργεί ως καταφύγιο, ένας
τοίχος προσφέρει σκιά και μία τάφρος νερό.
Οι άνθρωποι σε παράλληλη διαδρομή πλησιάζουν το ανεξερεύνητο. Παρατηρούν από
κοντά το άλογο πότε στο ίδιο επίπεδο, πότε πιο χαμηλά και πότε ψηλότερα. Το άλογο φοβισμένο αλλά ταυτόχρονα περίεργο
άλλοτε πλησιάζει και άλλοτε απομακρύνεται. Η οπτική γωνία διαφορετική κάθε φορά
αλλάζει την αίσθηση της μορφής του αλόγου. Το άλογο από ευμέγεθες και μυώδες
ξαφνικά μετατρέπεται σε μία κουκίδα στον ορίζοντα.
Η διαδρομή των ανθρώπων κατευθύνεται προς το γειτονικό
ύψωμα. Η μορφή της θυμίζει κάτι από μυθολογία. Κάποτε ο άνθρωπος ιππεύοντας το
φτερωτό άλογο, τον Πήγασο, πίστεψε ότι μπορεί να γίνει θεός και κατευθύνθηκε προς
τον ουρανό. Ο Δίας εξοργισμένος από το θράσος του, τον πέταξε κάτω μ έναν
κεραυνό και κράτησε τον Πήγασο μαζί του στα αστέρια (αστερισμός Πηγάσου). Ένας
τοίχος σκίζει τον λόφο στα δύο προκαλώντας διαφορετικές συνθήκες σκιασμού κατά
την διάρκεια του έτους. Στις 21 Ιουνίου, στο Θερινό ηλιοστάσιο, η σκιά του
πέφτει κάθετα στον κάνναβο, σηματοδοτώντας την έναρξη των Ολυμπιακών αγώνων,
την αρχή της ιστορίας των αλόγων.
ΘΕΑΜΑ
Η σκιά δείχνει τώρα στο κέντρο του ημικυκλίου, στο
αμφιθέατρο. Ήρθε η ώρα της εξημέρωσης. Ένα άγριο άλογο θα περάσει στην απέναντι
όχθη, στην περιοχή των ανθρώπων. Περιμετρικά του αμφιθεάτρου δημιουργείται
στάδιο εμπνευσμένο από το ρωμαϊκόcircusmaximus, διαστάσεων 621m x 118m.
Στρέφεται ελαφρώς ξεφεύγοντας από την κανονικότητα του σχεδίου, και ακολουθεί
τις υψομετρικές καμπύλες δημιουργώντας μία ιδιαίτερη προοπτική. Επίπεδα ύψους 1
μέτρου αντιστοιχούν σε παράλληλες διαδρομές. Ο θεατής στέκεται απέναντι και
παρατηρεί τα άλογα σε όψη. Μία δεξαμενή νερού συγκεντρώνει το βρόχινο νερό
καλύπτοντας τις ανάγκες του ιπποφορβείου κατά την διάρκεια του έτους.
ΣΥΝ-ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ
Ύστερα οι εγκαταστάσεις των ανθρώπων. Μία αρμονική
συνύπαρξη. Η είσοδος σκοτεινή, μία τομή στο έδαφος, μία σχισμή φωτός που
φανερώνει τον δρόμο. Το νερό δίπλα
χύνεται ορμητικά. Είναι τότε που ο Περσέας έρχεται και με δύναμη κόβει
το κεφάλι της Μέδουσας. Ο Πήγασος γεννιέται. Το ταξίδι με το άλογο μόλις
ξεκίνησε. Προχωρώντας η δέσμη του φωτός γίνεται πιο έντονη και τώρα ο ουρανός
φαίνεται πια καθαρά. Μπροστά τρομαχτικό
βάθος και ένα νησί καδράρεται στο τέλος. Η Πύλος είναι εκεί και περιμένει να την ανακαλύψεις. Χρόνια
βυθισμένη στο νερό, υπενθυμίζει τώρα την αρχαία της αίγλη. Ένας κήπος, ένα
ρυάκι , μία όαση μέσα στα σιτάρια παίρνει φευγαλέα το βλέμμα. Άλογα περιτριγυρίζουν τον επισκέπτη ήρεμα, ελεύθερα
βόσκουν μηδική και τριφύλλι.
Έπειτα συναντάς το ιπποφορβείο. Ένας τοίχος αλλάζει την
πορεία. Στρίβεις. Δεξιά ο στάβλος .
Θαρρεί κανείς πως έχει ζωή, σαν σκελετός αλόγου ξετυλίγεται μπροστά σου. Ο ρυθμός των στοιχείων φανερώνει τους
καρδιακούς παλμούς το λεπτό, 30 αντιστοιχούν στο άλογο, 75 στον άνθρωπο. Στις
φάτνες οι τοίχοι υποχωρούν πότε σε ύψος και πότε σε μήκος ώστε να υπάρχει οπτική επαφή μεταξύ των αλόγων, αφού
προτιμούν να μένουν σε ομάδες και όχι μόνα τους. Οι σχισμές μεταξύ των
υποστυλωμάτων επιτρέπουν οπτικές φυγές προς τον εξωτερικό χώρο, ώστε να υπάρχει
σύνδεση με το περιβάλλον ακόμα και σε ημέρες άσχημων καιρικών συνθηκών. Η οροφή
δημιουργείται με δύο επάλληλα επίπεδα ώστε να αερίζεται καλά ο χώρος , ενώ
παράλληλα προστατεύεται από την βροχή. Στην αριστερή πλευρά της εισόδου
τοποθετείται ο κλειστός χώρος ιππασίας
διαστάσεων 60x30 μέτρα, κατάλληλος να
φιλοξενήσει αγώνες ιππικής δεξιοτεχνίας.
Περιμετρικά μία ράμπα οδηγεί στο δεύτερο επίπεδο, τον χώρο εστίασης. Οι
δύο χώροι συνδέονται οπτικά λόγω του διπλού ύψους του χώρου ιππασίας. Στον
εξωτερικό χώρο ιππασίας μία λίμνη
καλύπτει τις ανάγκες του αλόγου για δροσισμό.
Ο χώρος διαμονής των ανθρώπων, το ξενοδοχείο,
βρίσκεται σε ψηλότερο επίπεδο ώστε όπως αναφέρει και ο Ξενοφώντας στο Περί
ιππικής «ο κύριος να μπορεί να παρατηρεί συνέχεια το άλογο του» . Ο σχεδιασμός
του, θυμίζει την ρυθμικότητα του ιπποφορβείου.
Στο ισόγειο ξετυλίγονται οι κοινόχρηστοι χώροι το εστιατόριο, το
γυμναστήριο και ο χώρος της πισίνας. Στο
επόμενο επίπεδο διαμορφώνεται ένα αίθριο, το οποίο περιτριγυρίζεται από τα
δωμάτια των επισκεπτών.
Σε χαμηλότερο επίπεδο βρίσκεται η κλινική αλόγων, με
αίθουσες για χειρουργεία, υπερήχους και ακτινογραφίες . Μία οροφή σκεπάζει το
μεγαλύτερο μέρος του κτιρίου, αφήνοντας λιγοστό φως να εισέλθει από τα πλάγια.
ΙΧΝΟΣ
Ο δρόμος προς την Αρμάτοβα, χάνεται ξαφνικά. Η μόνη σύνδεση
με τον λόφο γίνεται εν μέσω νερού με ελάχιστες ξέρες που ξεχωρίζουν αμυδρά.
Άλογο και άνθρωπος πρέπει να
συνεργαστούν για το επόμενο βήμα, να γίνουν μία οντότητα. Μαζί θα δώσουν πνοή
στον τόπο. Το έδαφος ασταθές δεν επιτρέπει την επικοινωνία με το νησί παρά μόνο
ιππεύοντας το άλογο. Από την άλλη το άλογο δεν αντιλαμβάνεται την ουσία της
στιγμής, χρειάζεται τον άνθρωπο για καθοδήγηση. Διάσπαρτες γυάλινες κολώνες
ημιβυθισμένες στο νερό, αναδύονται από χαμένα ίχνη του αρχαίου πολιτισμού.
Εσωκλείουν αγγεία από τις αρχαιολογικές ανασκαφές
υπερυψωμένα με χώμα. Γύρισαν επιτέλους στον τόπο τους. Νομίζει κανείς ότι ο
Άδης με την αόρατη πανοπλία του προστατεύει την ιστορία αυτού του τόπου.
