Τίτλος: Λόφος των Μουσών
Υπότιτλος: Μια διαδρομή στο χρόνο
Φοιτήτρια: Χρυσούλα Κατσαμπέ
Επιβλέπων Καθηγητής: Αθανάσιος Σπανομαρίδης
Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Μάρτιος 2017
«Μνημοσύνην καλέω, Ζηνὸς σύλλεκτρον, ἄνασσαν, ἣ Μούσας τέκνωσ᾽ ἱεράς...»
«...Μάκαιρα θεά, μύσταις μνήμην ἐπέγειρε εὐιέρου τελετῆς, λήθην δ᾽ ἀπὸ τῶν <δ᾽> ἀπόπεμπε.»
[Απόσπασμα από τον Ορφικό Ύμνο προς τη Μνημοσύνη]
Τοπογραφικά | Ιστορικά Στοιχεία
Σύμφωνα με το μύθο, η κορυφή του Λόφου του Φιλοπάππου θεωρήθηκε από τους κατοίκους της αρχαίας Αθήνας το καταλληλότερο σημείο για την ανέγερση ναού προς τιμήν των Μουσών, των προστάτιδων των γραμμάτων και των τεχνών. Ως εκ τούτου, έως το 117 μ.Χ. ο λόφος είχε την ονομασία «Λόφος των Μουσών» ή «Μουσείο».
Σε ό,τι αφορά τη γεωγραφική του θέση και τα τοπογραφικά του στοιχεία, πρόκειται για το λόφο της Αθήνας που βρίσκεται ΝΔ του λόφου της Ακρόπολης και έχει ύψος 147 μέτρα. Συνδέεται με τους λόφους του Αστεροσκοπείου (Λόφος Νυμφών) και της Πνύκας και γύρω του εκτείνονται οι συνοικίες του Κουκακίου, των Πετραλώνων και της Ακρόπολης.
Στην κορυφή του λόφου εδράζει το μνημείο του Φιλοπάπου που χρονολογείται κατά την περίοδο 114 – 116 μ.Χ. και στήθηκε από τον ύπατο Φιλόπαππο, ευεργέτη της πόλης των Αθηνών. Ο τελευταίος έδωσε στο λόφο την πλέον γνωστή ονομασία του.
Αντικείμενο της εργασίας
Η παρούσα διπλωματική εργασία με τίτλο ‘Λόφος των Μουσών | Μια διαδρομή στο χρόνο’ επικεντρώνεται στην περιοχή του Λόφου του Φιλοπάππου και συγκεκριμένα στο παλιό πέτρινο λατομείο. Μέσω μιας διαδρομής επιχειρεί να αποκαλύψει τα ιστορικά και μυθικά στοιχεία που λανθάνουν σε αυτό. Τα κοψίματα του βράχου και η εμπειρία της κίνησης σε σχέση με αυτά αναβιώνουν τη χρήση του τοπίου ως λατομείο και ταυτόχρονα αποκαλύπτουν τις ιδιότητες του υλικού που χρησιμοποιήθηκε στην ανοικοδόμηση σημαντικού μέρους της πόλης.
Η κίνηση στο τοπίο συναντά μια παράλληλη αναδρομή στο χρόνο. Όγκοι μαρμάρου από δεκατρία επιλεγμένα ελληνικά λατομεία της αρχαιότητας λειτουργούν ως αναφορές που εμπλουτίζουν την πορεία του επισκέπτη με ιδιαίτερες ποιότητες. Η ακατέργαστη μορφή τους παραπέμπει στην έννοια του «πρωτόλειου» και ανασύρει στη μνήμη την εποχή όπου η επιλογή του πετρώματος αποτελούσε την αφετηρία της τέχνης.
Η διαδρομή στο χρόνο ολοκληρώνεται στο ρωμαϊκής εποχής Μνημείο του Φιλοπάππου. Ο επισκέπτης με την μνήμη του παρελθόντος αντικρίζει την εικόνα του παρόντος...
Η εμπειρία του επισκέπτη....
Ο επισκέπτης - περιπατητής προσεγγίζει το Λόφο των Μουσών από το νότιο τμήμα του. Σταδιακά εμφανίζεται μπροστά του το παλιό πέτρινο νταμάρι. Η εικόνα του τοπίου ξυπνά αναφορές στο νου του. Τα έντονα κοψίματα στο βράχο αποκαλύπτουν τις ιδιότητές του και παράλληλα μέρος της ιστορίας του. Μια διαδρομή αρχίζει να διαφαίνεται μπροστά του. Η πορεία δείχνει να εξελίσσεται σε σχέση με τοπίο...γραμμικά, παράλληλα στο βράχο. Προχωρώντας οδηγείται σε μια ελαφρώς υπερυψωμένη πλατεία και αποκτά οπτική επαφή με το βυθισμένο κήπο και τη δεξαμενή νερού. Αποσκοπώντας κατά κύριο λόγο στην εξυγίανση του λατομείου τα στοιχεία αυτά εμπλουτίζουν τη διαδρομή με ιδιαίτερες ποιότητες.
Ανεβαίνοντας τη ράμπα ο επισκέπτης αντικρίζει επιβλητικούς όγκους ακατέργαστου μαρμάρου. Η παράλληλη διαδρομή στο χρόνο ξεκινά. Ο νους του ταξιδεύει στην ιστορία της αρχαίας Ελλάδας. Η μαγεία του υλικού στη φυσική μορφή του απλώνεται μπροστά του. Τον μεταφέρει στο σημείο εκκίνησης της αρχαίας τέχνης. Στα αρχαιότερα λατομεία των Κυκλάδων, ενεργά ήδη από την 3η χιλιετία π.Χ....
...Πρώτα έρχεται σε επαφή με το φημισμένο μάρμαρο της Νάξου. Στόχος είναι να επιτευχθεί μια παράλληλη αναφορά στις στιγμές εκείνες όπου οι γλύπτες επισκέπτονταν τα αρχαία λατομεία προκειμένου να καθορίσουν το σχήμα του λίθου που επιθυμούσαν να αποσπαστεί. Με αντίστοιχη μαγεία διερευνά και ο ίδιος τα επιβλητικά πετρώματα...
...Συνεχίζει στην επόμενη αποκάλυψη. Πρόκειται για το μάρμαρο της Πάρου, το κατεξοχήν μάρμαρο της αρχαίας γλυπτικής. Η διαδικασία του μετασχηματισμού ενός παρόμοιου λίθου στην Αφροδίτη της Μήλου ζωντανεύει στο νου του...
...Το επόμενο μάρμαρο που συναντά είναι το Πεντελικό. Σχεδόν ακαριαία έρχεται αντιμέτωπος με το μεγαλείο της αρχιτεκτονικής. Η εικόνα του Παρθενώνα είναι οικεία για εκείνον. Η επόμενη αναφορά αφορά στο ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο. Η μνήμη ενεργοποιείται μέσα από την παρατήρηση του υλικού, του τοπικού μαρμάρου της Αγριλέζας...
...Κάπως έτσι συνεχίζει τη διαδρομή του στο χρόνο. Ολοκληρώνοντας και έχοντας πλέον προσεγγίσει το μνημείο του Φιλοπάππου νιώθει γοητευμένος, τόσο από την εικόνα της σύγχρονης Αθήνας όσο και από την αποκάλυψη της πρωτόλειας τέχνης. ¬¬