Διπλωματική εργασία: Επόμενος σταθμός: Μέγαρα #not
Φοιτήτρια: Παπαγιάννη
Ειρήνη
Επιβλέπων
καθηγητής: Λιάπη Αικατερίνη
Σχολή /
τμήμα: Πανεπιστήμιο Πατρών/ Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, 2020
Τα Μέγαρα είναι ένα μέρος αναπάντεχο. Μία από τις
αρχαιότερες πόλεις της Ελλάδας, ένας τόπος κατάσπαρτος με αρχαία, μία ιδιότυπη
άσκηση ιστορικής συνέχειας. Αλλά και ένας μη προορισμός, μία στάση που δεν
κάνεις. Μια πόλη που το πιο πιθανό είναι πως έχεις προσπεράσει ελαφρά τη καρδία
στις διαδρομές σου και μάλλον δεν έχεις μπει ποτέ στην περιέργεια να την
ανακαλύψεις, κάνοντας αυτήν την μικρή παράκαμψη στην Εθνική Αθηνών-Κορίνθου.
Μια πόλη που ξέρεις ασφαλώς την ύπαρξή της, αλλά δεν έχεις ουδεμία εικόνα για
το πώς στ’ αλήθεια είναι.
Ένας σταθμός στον οποίο δεν φθάνει εύκολα το δικό σου
τρένο…
Σκοπός
ήταν ο σταθμός να μετατρέψει τα Μέγαρα σε προορισμό. Να ξαναγίνει κέντρο
πολιτισμού και να φέρει κοντά κατοίκους και επισκέπτες. Τα νέα μονοπάτια να
χαράξουν την ιστορική συνέχεια της πόλης.
Τα Μέγαρα είναι από
τις αρχαιότερες περιοχές που κατοικήθηκαν στην Ελλάδα. Υπάρχουν ευρήματα από
την Νεολιθική εποχή και η μυθολογική παράδοση αναφέρει την ύπαρξη βασιλέων που
κυβέρνησαν την πόλη, οι οποίοι ανήκαν σε πανάρχαιους λαούς. Τα Μέγαρα στην
αρχαιότητα ήταν μια από τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες εμπορικές δυνάμεις
λόγω της γεωγραφικής τους θέσης γι’ αυτό και είχαν αναπτύξει εμπορικές
συναλλαγές με πολλές πόλεις. Οι Μεγαρείς δημιούργησαν επίσης, ένα δίκτυο
αποικιών τόσο στην Δύση όσο και την Ανατολή, όπου μετέδωσαν τον πολιτισμό και
τις παραδόσεις τους.Στο παρακάτω σχεδιάγραμμα, εμφανίζονται όλες οι ανασκαφικές
θέσεις της πόλης των Μεγάρων βασισμένες στα Αρχαιολογικά Δελτία από το 1967 ως
το 2006. Υπάρχουν τέλος, τουλάχιστον πέντε τμήματα της αρχαίας οχύρωσης ορατά
κι επισκέψιμα στο υπόγειο ιδιοκτησιών καθώς κι ένας υπόγειος μεγαρικός χώρος
ορατός και επισκέψιμος στο αίθριο πολυκατοικίας. Σύμφωνα με την Γ’ ΕΠΚΑ για την
περίοδο 2000-2010 διεξήχθησαν 60 σωστικές ανασκαφές σε οικόπεδα ιδιωτών και
περίπου 500 στο Δημόσιο Έργο του Βιολογικού Καθαρισμού. Στις ανασκαφές που
έλαβαν χώρα κατά την κατασκευή δικτύου ακαθάρτων για την πόλη των Μεγάρων
(Δεκέμβριος 2006- Φεβρουάριος 2010) ήρθε στο φως εκτός των άλλων τμήμα του
Νοτίου σκέλους του οχυρωματικού περιβόλου όπου διαμορφώνεται μνημειακή πύλη που
ταυτίζεται με τις Νυμφάδες Πύλες του Παυσανία.
Ο Δήμος Μεγάρων έχει μεγάλο αριθμό αρχαίων μνημείων. Χαρακτηριστικό είναι
ότι η περιοχή σύντομα πρόκειται να χαρακτηριστεί ως <<υψηλού
αρχαιολογικού ενδιαφέροντος>> κάτι που θα έχει ως συνέπεια την θέσπιση
ιδιαίτερα αυστηρών πολεοδομικών κανόνων με γνώμονα τη διαφύλαξη της
ιστορικής-πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου.
Στο κεντρικότερο σημείο της πόλης των Μεγάρων, βρίσκεται ο παλιός
σιδηροδρομικός σταθμός του ΟΣΕ. Ο σταθμός αποτελείται από ένα σύμπλεγμα
κτηρίων, ιστορικής και αρχιτεκτονικής αξίας, αφού η κατασκευή τους ανάγεται στο
μακρινό 1885, χρονιά κατά την οποία εγκαινιάστηκε, αποτελώντας μέρος του
δικτύου της σιδηροδρομικής γραμμής «Πειραιώς-Πατρών». Η σιδηροδρομική σύνδεση
των Μεγάρων με το λιμάνι του Πειραιά και τις πόλεις της Πελοποννήσου από τις
οποίες διέρχονταν το τρένο, συνέβαλε τα μέγιστα στην οικονομική ανάπτυξη της
περιοχής, δίνοντας σημαντική ώθηση στις εμπορικές συναλλαγές της τότε ασθενικής
τοπικής οικονομίας. Σήμερα, ο πάλαι ποτέ ένδοξος σιδηροδρομικός σταθμός των
Μεγάρων, αποτελεί θλιβερό απομεινάρι μιας άλλης εποχής, έχοντας πλέον καταλήξει
ένας θλιβερός σκουπιδότοπος. Η μοναδικής συλλεκτικής αξίας ατμομηχανή (μια από
τις ελάχιστες που διασώζονται σε όλη την Ευρώπη), σαπίζει χρόνο με τον χρόνο
αναξιοποίητη, ενώ τα εμπορευματικά βαγόνια αφημένα στην τύχη τους,
χρησιμοποιούνται συχνά ως καταφύγιο άστεγων και τοξικομανών. Ο χώρος του
σιδηροδρομικού σταθμού Μεγάρων, θα μπορούσε κάλλιστα να είναι χώρος πολιτισμού
και σημείο αναψυχής και ψυχαγωγίας των κατοίκων της πόλης, μιας και βρίσκεται
στην καρδιά του εμπορικού κέντρου των Μεγάρων.
Στα Μέγαρα , όπως προαναφέρθηκε υπάρχουν πολλά μέρη τα οποία θα μπορούσε
κανείς να επισκεφτεί, τόσο εντός της πόλης αλλά και σε μικρή απόσταση από το
κέντρο. Έτσι, προτείνονται διαδρομές οι οποίες έχουν άμεση σύνδεση με τον
κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό. Ο σιδηροδρομικός σταθμός αποτελεί την βασική
οριζόντια αρτηρία της πόλης ,η οποία με τη σειρά της μέσω των κάθετων σε αυτή
διαδρομών θα οδηγεί σε αρχαιολογικούς χώρους, στο παραλιακό μέτωπο, στο τοπικό
λιμανάκι και σε χώρους αναψυχής εντός και εκτός κέντρου. Επιπλέον, προτείνεται
να λειτουργήσει ένα λεωφορείο το οποίο θα ακολουθεί μια κυκλική διαδρομή και θα
σταματά σε κομβικά για τη πόλη σημεία. Έτσι, θα μπορούν να εξυπηρετούνται τόσο
οι τοπικοί κάτοικοι, αλλά και οι επισκέπτες. Εστιάζοντας λοιπόν στην σιδηροδρομική
γραμμή παρατηρούμε ότι η τοποθεσία της είναι ιδανική καθώς διαπερνά κεντρικά το
πολεοδομικό κέντρο της πόλης και είναι σε απόσταση αναπνοής από πλατείες και
χώρους αστικού πρασίνου. Επιπρόσθετα, φαίνεται καθαρά η άμεση σχέση θέσης
μεταξύ της γραμμής και των σημείων ενδιαφέροντος εντός της πόλης. Μετά την
επεξεργασία και ανάλυση του τοπικού κέντρου, ορίζονται διαδρομές από το σταθμό
προς τα σημεία αυτά. Ταυτόχρονα έχουν οριστεί και διαδρομές νότια του σταθμού,
οποίες οδηγούν στη παραλία και το λιμάνι. Η πορεία του λεωφορείου διαπερνά τη
σιδηροδρομική γραμμή και κινείται κυκλικά εντός της αγοράς των Μεγάρων και
εξέρχεται πάλι με πορεία προς την παραλία. Καθώς το μήκος της σιδηροδρομικής
γραμμής που περνά μέσα από τα Μέγαρα είναι 1.5 χλμ, η πρόταση θα επικεντρωθεί στο κεντρικό χώρο που στέγαζε
το σταθμό του τρένου πριν πολλά χρόνια και βρίσκεται σε πολύ κακή κατάσταση.
Ωστόσο, σκοπός της πρότασης είναι η μελλοντική επέκταση της προς όλο το μήκος
της σιδηροδρομικής γραμμής.Ο χώρος του σιδηροδρομικού σταθμού εκτείνεται σε
13,705τμ. Μέρος του οικοδομικού αυτού τετραγώνου είναι και η κεντρική πλατεία
των Μεγάρων η οποία είναι σημείο συνάντησης και στάσης για τους περισσότερους
κατοίκους. Το κομμάτι αυτό του σταθμού δημιουργεί ένα όριο μεταξύ βορειοδυτικού
και νοτιοανατολικού τομέα της πόλης, καθιστώντας δύσκολη την διαδρομή για έναν
πεζό που αναγκάζεται να κινηθεί κυκλικά αυτού. Πρώτο βήμα λοιπόν , είναι η
¨επιμήκυνση¨ των οδών προς το εσωτερικό
του σταθμού, δημιουργώντας έτσι διαδρομές για τους πεζούς με ανοιχτά μέτωπα
προς το εσωτερικό της πόλης. Οι δρόμοι μετατρέπονται σε πεζόδρομους εσωτερικά
του σταθμού και έτσι η γραμμή παύει να είναι όριο. Οι χώροι που προκύπτουν θα
χρησιμοποιηθούν με διάφορους τρόπους και για διαφορετικούς σκοπούς. Στο νοτιοδυτικό μέρος προτείνεται η
δημιουργία αγοράς με σκοπό την στέγαση περιπτέρων έκθεσης και προώθησης τοπικών
προϊόντων. Στον κεντρικό χώρο προτείνεται χώρος εκθέσεων ο οποίος θα φιλοξενεί
διαφόρων ειδών εκθέσεις εφήμερου χαρακτήρα. Βορειοανατολικά ,ορίζεται ο χώρος
της παιδικής χαράς-εκπαίδευσης για τους μικρούς κατοίκους της πόλης. Τέλος,
προτείνεται χώρος καφέ και εστίασης ο οποίος θα δώσει ζωή στο σταθμό
,καλωσορίζοντας τόσο τους τοπικούς κατοίκους αλλά και τουρίστες.
Πιο συγκεκριμένα, στον χώρο που θα φιλοξενηθεί η αγορά, δεν μπορεί να
εννοηθεί κάποιος κάνναβος καθώς τόσο η σιδηροδρομική γραμμή έχει πολλές και
άχαρες διακλαδώσεις αλλά δεν υπάρχουν στο συγκεκριμένο σημείο εσωτερικές
διαδρομές. Με σκοπό να δώσουμε μια κανονικότητα δημιουργείται ένας πλεκτός
κάνναβος από νέες διαδρομές διαφορετικών υφών και υλικών. Στον χώρο αυτό
βρίσκεται η διασωθείσα ατμομηχανή ,η οποία θα παραμείνει σε αυτή τη θέση με
σκοπό την έκθεση της. Για την στέγαση της αγοράς, ακολουθώντας τον πλεκτό
κάνναβο των πλακοστρώσεων κατασκευάζεται μια πλεκτή μεταλλική δομή που
αναπτύσσεται σε 3 στρώσεις . Τέλος, χρησιμοποιώντας μια τριγωνική μονάδα, ο
χώρος της αγοράς μπορεί να αλλάζει συνεχώς. Από αγορά σε ελεύθερο χώρο
ανάπαυσης ,σε χώρο εκδηλώσεων και ου τω καθεξής.
Όπως προαναφέρθηκε, στο σταθμό σώζονται 11 εμπορευματικά βαγόνια και η
μοναδικής συλλεκτικής αξίας ατμομηχανή. Με σκοπό λοιπόν την διατήρηση της
έννοιας του σταθμού αλλά και την αξιοποίηση των διασωθέντων , τοποθετούνται
στις διάφορες ζώνες εξυπηρετώντας άλλο σκοπό σε κάθε περίπτωση. Τον κεντρικό
χώρο της έκθεσης καταλαμβάνουν 7 βαγόνια, τοποθετημένα και στους τρείς συρμούς
. Τα βαγόνια αυτά θα μετακινούνται με βάσει την εκάστοτε λειτουργία του
εκθεσιακού χώρου δημιουργώντας ή εμποδίζοντας περάσματα ή άλλοτε θα στοιβάζονται
όλα μαζί σε ένα χώρο. Τοποθετείται ένα βαγόνι στο χώρο της παιδικής χαράς το
οποίο μπορούν να εξερευνούν τα παιδιά και να το κάνουν μέρος του παιχνιδιού.
Τέλος , 3 βαγόνια χρησιμοποιούνται ως βοηθητικά για το χώρο του καφέ-εστίασης
θυμίζοντας με κάποιο τρόπο τον πάλαι ποτέ χώρο αναμονής .Στον χώρο αυτό
βρίσκεται και το σύμπλεγμα των διασωθέντων κτιρίων αρχιτεκτονικής και
πολιτιστικής σημασίας. Τα κτίρια αυτά θα επαναχρησιμοποιηθούν ως κέντρο
πληροφοριών, Wc,
βοηθητικοί χώροι καφέ-εστίασης αλλά και ως μέρος του παιχνιδιού –εκπαίδευσης
της παιδικής χαράς
Στη συμβολή των διαδρομών δημιουργείται μια μεταλλική κατασκευή- τοπόσημο ως
χώρος στάσης και προβολών.
Εικόνα 10: Στα κομβικά σημεία στάσης της
συνολικής διαδρομής τοποθετείται μια κατασκευή όπου ο επισκέπτης μπορεί να
παίρνει όλες τις πληροφορίες που χρειάζεται για την περιήγηση του στη πόλη.
Στα κομβικά σημεία στάσης της συνολικής διαδρομής τοποθετείται μια κατασκευή
όπου ο επισκέπτης μπορεί να παίρνει όλες τις πληροφορίες που χρειάζεται για την
περιήγηση του στη πόλη.
