Δ066.19 | Κέντρο περιβαλλοντικής ενημέρωσης στην Καλλονή Λέσβου

Διπλωματική εργασία: Κέντρο περιβαλλοντικής ενημέρωσης στην Καλλονή Λέσβου 
Φοιτήτρια: Χριστίνα Καραβασίλη 

Επιβλέπων καθηγητής: Τάσης Παπαϊωάννου 

Σχολή: Ε.Μ.Π. 
Χρονολογία: Μάρτιος 2019

Αντικείμενο της συγκεκριμένης διπλωματικής υπήρξε η δημιουργία ενός Κέντρου Περιβαλλοντικής ενημέρωσης στην Καλλονή της Λέσβου. Αφορμή  για το συγκεκριμένο θέμα υπήρξε ο διαρκώς αυξανόμενος αριθμός φυσιολατρών και ορνιθοπαρατηρητών επισκεπτών στο νησί. Στόχος υπήρξε εξαρχής η δημιουργία ενός κτιρίου που θα αναδεικνύει τον φυσικό πλούτο της περιοχής αλλά και την σχέση του δομημένου χώρου με το ιδιαίτερο τοπίο της Λέσβου.

Αφού αναλύθηκε η αρχιτεκτονική παράδοση της Λέσβου και το πλούσιο γεωλογικό, φυσικό και πολιτιστικό της υπόβαθρο, επιλέχθηκε ως ευρύτερη περιοχή μελέτης ο Κόλπος της Καλλονής. Η επίσκεψη στους υγροτόπους του και η καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης γύρω από αυτούς, οδήγησε στο συμπέρασμα ότι ο φυσικός πλούτος της περιοχής δεν αναδεικνύεται επαρκώς και δεν προστατεύεται. Υπό αυτό το πρίσμα και βλέποντας την δυνατότητα ανάπτυξης του οικοτουρισμού στο νησί, στήθηκε το "σενάριο" της παρέμβασης, με βασικό άξονα την δημιουργία ενός κτιρίου-τοπίου που θα συγκεντρώνει και θα συντονίζει πολλές από τις δράσεις που αφορούν το περιβάλλον.

Για το κέντρο, επιλέχθηκαν ως τοποθεσία οι αλυκές της Καλλονής. Το τοπίο των αλυκών είναι εντελώς ανοικτό και η βλάστηση σχεδόν ανύπαρκτη. Η βιομηχανική αλυκή, τα υγρολίβαδα, οι αλμυροβάλτοι και οι παράκτιες θίνες απαρτίζουν ένα σύστημα πλούσιο και ενδιαφέρον.

Το ανάγλυφο γύρω από τις αλυκές είναι ήπιο με χαμηλούς λόφους. Ορισμένες από τις εκτάσεις αξιοποιούνται ως βοσκοτόπια, ενώ σε αρκετά σημεία παρατηρούνται τα λεγόμενα ντάμια, δηλαδή χαμηλοί αναλημματικοί τοίχοι για τον διαχωρισμό των εκτάσεων και τον ορισμό των δρόμων. Στην περιοχή υπάρχουν τρία παρατηρητήρια.  Τα κτίρια που βρίσκονται γύρω από τις αλυκές είναι κατά κύριο λόγο βιοτεχνίες και αποθήκες για αυτό ειναι αρκετά ογκώδη. Λιγότερες είναι οι μικρές εξοχικές κατοικίες και αποθήκες που απευθύνονται στα χωράφια της περιοχής.

Η υποπεριοχή που επιλέχθηκε βρίσκεται στο όριο της περιοχής natura και το οικόπεδο ορίζεται από αυτή και δύο δρόμους. Παράλληλα, ένα μικρό εκκλησάκι στο οικόπεδο αποτελεί γραφικό στοιχείο που ολοκληρώνει την θέα προς τις αλυκές.

Όσον αφορά το πράσινο της περιοχής, υπάρχει πολύ αραιή ψηλή βλάστηση(ψηλά στον λόφο πετραμίθρες, άγριες αχλαδιές βελανιδιές κλπ, ενώ πιο κοντά στις αλυκές αλμυρίκια και ελαιώνες). Ενδιαφέρον παρουσιάζει η χαμηλή βλάστηση στο κομμάτι που ανήκει στην προστατευμένη ζώνη natura, που απαρτίζεται από καλάμια βούρλα λυγαριές κ.α..

Εκτός από την αναγνώριση του τοπίου, σημαντικό στάδιο της σύνθεσης ήταν η αναγνώριση της σχέσης τόπου και περιβάλλοντος μέσα από παραδείγματα υλικών, παραδοσιακών κτιρίων και κατασκευών. Η πλούσια αρχιτεκτονική κληρονομιά του νησιού συνδέεται άμεσα με τη χρήση τοπικών δομικών υλικών που παραπέμπουν στη γεωλογική κληρονομιά και το φυσικό περιβάλλον της. Οι αναλημματικοί τοίχοι και οι στιβαροί γεωμετρικοί όγκοι εναρμονίζονται με το ανάγλυφο του εδάφους και μοιάζουν να γεννιούνται από αυτό, ενώ με τα κατάλληλα υλικά ο άνθρωπος έχει ακουμπήσει και στο νερό. Τα βιομηχανικά κτίρια, δε, με τις ζηλευτές αναλογίες τους και το ανθρώπινο μέτρο αποτελούν σημαντική πηγή έμπνευσης από την αρχιτεκτονική της Λέσβου.­­­

Όσον αφορά την στρατηγική σχεδίασης που ακολουθήθηκε, προτάθηκαν επεμβάσεις εκτός του κέντρου ενημέρωσης που θα αναφέρονται γενικά σε όλο τον υγρότοπο και υπαίθριες δραστηριότητες σε αυτόν. Μερικά παραδείγματα είναι η σύνδεση με το μουσείο της βιομηχανικής ελαιουργίας ,η δημιουργία χώρου στάθμευσης και ανάπαυσης, η δημιουργία διαδρομής που θα εξασφαλίζει απρόσκοπτη θέα από τον λόφο προς το μουσείο, τις αλυκές και τον κόλπο, η σύνδεση των αλυκών με το κτίριο μέσω ξύλινων deck, καθώς και θαλάσσιες διαδρομές και ενημερωτικό κιόσκι. 

Όσον αφορά το κτίριο καθαυτό, η διπλωματική στηρίχτηκε σε ορισμένες συνθετικές αρχές.

- Θεωρώντας ότι τα ογκώδη κτίρια της περιοχής αποτελούν πρόβλημα στην ανοικτή θέα, βασικός άξονας της ιδέας ήταν ένα σκληρό όριο που στρέφει το κτίριο προς την καλή θέα των αλυκών και ενώνει τους δύο δρόμους που περικλείουν το οικόπεδο.

- Πάνω σε αυτό τον άξονα δημιουργήθηκε μία γραμμική πορεία που επεκτείνεται είτε προς τις αλυκές είτε προς τον λόφο, με δυο στοιχεία στην αρχή και το τέλος της διαδρομής.

- Σημαντικό στοιχείο, αποτέλεσε εξαρχής επίσης η διατήρηση της κλίμακας, επιδιώκοντας να δημιουργηθούν μικρότεροι όγκοι και εναλλάσσοντας κλειστούς και ανοιχτούς χώρους.

- Τέλος, βασικότατο στοιχείο που με επηρέασε στην εξέλιξη της λύσης ήταν το ιδιαίτερο μωσαϊκό που δημιουργούν οι λεκάνες των αλυκών με τα υπέροχα χρώματα τους, σε αντίθεση με τον κάμπο της Καλλονής και τις καλλιέργειες του. 

Συνοψίζοντας, το κτίριο αναπτύσσεται γραμμικά δημιουργώντας μία πορεία από τις αλυκές προς τον πλησιέστερο λόφο και οι λειτουργίες αρθρώνονται σε αυτή την γραμμή. Τα πέτρινα τοιχεία που απαρτίζουν την σύνθεση και αναφέρονται στα παραδοσιακά "ντάμια" δημιουργούν ένα κάναβο που παραπέμπει στην γεωμετρική δομή του τοπίου. Η φύτευση χρησιμοποιείται ως βασικό συνθετικό εργαλείο για τον διαχωρισμό του κτιρίου από τα ογκώδη κτίρια της περιοχής.

Η ύπαρξη δύο πύργων που σημαίνουν την αρχή και το τέλος της διαδρομής αποτελούν αναφορά στους παραδοσιακούς πύργους της Λέσβου και μετατρέπουν το κέντρο σε τοπόσημο των αλυκών, που θα υποδέχεται τους επισκέπτες και θα αναδεικνύει την σχέση τόπου και περιβάλλοντος.