Δ087.20 | Οδύσσεια εν τοπίω: Κιναισθητικές περιπλανήσεις στα ίχνη του παρελθόντος


Διπλωματική εργασία: Οδύσσεια εν τοπίω: Κιναισθητικές περιπλανήσεις στα ίχνη του παρελθόντος
Φοιτητές: Ειρήνη Τραυλού, Όλγα Ψάρρη, Γιώργος Τραυλός
Επιβλέποντες: Νικόλαος-Ίων Τερζόγλου, Νέλλη Μάρδα
Σύμβουλος: Κωνσταντίνος Καραδήμας, Καθηγητής
Σχολή: Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, 2020


Η παρούσα διπλωματική εργασία αφορά το σχεδιασμό και την ανάδειξη του ενδιάμεσου χώρου μεταξύ Λευκάδας και Ακαρνανίας. Η Λευκάδα αποτελεί το μοναδικό νησί των Επτανήσων που προσεγγίζεται μέσω οδικού άξονα. Επομένως, γίνεται λόγος για μία παρατεταμένη, και όχι σημειακή, πρόσβαση που εκτείνεται χωρικά από το ίδιο το νησί της Λευκάδας έως την Ακαρνανική ακτή. Έτσι, ο εν λόγω ενδιάμεσος χώρος λαμβάνει το χαρακτήρα μιας εκτεταμένης εισόδου στο νησί. Ωστόσο, παρά την εγγύτητα των δύο παράκτιων περιοχών, αυτός αποτελεί ισχυρό όριο που τις διαφοροποιεί. Επιδιώκεται, λοιπόν, μια περαιτέρω συνδιαλλαγή των εκατέρωθεν περιοχών μέσω της δημιουργίας και της εφαρμογής μιας στρατηγικής σχεδιασμού. Αυτή έχει ως βάση τη διαχείριση του τοπίου και των λανθάνοντων ιχνών του παρελθόντος, τα οποία έχουν συμβάλλει στο μετασχηματισμό του χώρου.


Εικόνα 1. Αντιληπτικές αναγνώσεις περιοχής μελέτης


Εικόνα 2. Ιστορική διαστρωμάτωση


Πιο συγκεκριμένα, στην πρώτη φάση της συνθετικής διαδικασίας, προχωρήσαμε σε μια προσωπική ανάγνωση της περιοχής ενδιαφέροντος μέσω χαρτογραφήσεων και ποιοτικών απεικονίσεων που σχετίζονται με τις προσβάσεις, τις δραστηριότητες, αλλά και τη φυσιογνωμία του τοπίου. Για την περαιτέρω κατανόηση της εξέλιξης της περιοχής, οδηγηθήκαμε στη μελέτη των ιστορικών φάσεων και τον εντοπισμό των αντίστοιχων χωρικών ιχνών, που έχουν συμβάλλει στη διαμόρφωση της περιοχής έως σήμερα και αιτιολογούν τον εντοπισμό δύο διαφορετικών ταχυτήτων ανάπτυξης στα δύο παράκτια μέτωπα ενός φαινομενικά ενιαίου ενδιάμεσου χώρου. Ύστερα από τη διαλογή των επικρατέστερων ιστορικών φάσεων και το συσχετισμό τους με συγκεκριμένες περιοχές εξάπλωσης με κριτήριο το ισχυρό χωρικό τους αποτύπωμα, διαμορφώνεται μια πρώτη προσωπική χαρτογράφηση του λανθάνοντος ιστορικού υποβάθρου.


Εικόνα 3. Εννοιολογικό υπόβαθρο


Εικόνα 4. Διαμόρφωση τοπιακού αφηγήματος


Έπειτα από τον καθορισμό σαφών προθέσεων όσον αφορά τις ιστορικές περιόδους και τα σημεία ενδιαφέροντος που θα αποτελέσουν βάση για το σχεδιασμό, εφαρμόσαμε ένα αφήγημα στο τοπίο για να επέμβουμε σε αυτό. Με αφορμή τη θεωρία του αρχιτέκτονα και αρχαιολόγου W. Dörpfeld ότι η Λευκάδα αποτελεί την Ομηρική Ιθάκη δημιουργήσαμε ένα χωρικό συντακτικό εμπειριών, με καταγωγική αρχή το Νόστο του ομηρικού έπους της Οδύσσειας. Η επιλογή του Νόστου, ο οποίος ορίζεται ως ένα ατέρμονο ταξίδι, στηρίζεται στην πρόθεση σύνδεσης των δύο πλευρών, Λευκάδας και Αιτωλοακαρνανίας, με σκοπό την αέναη περιπλάνηση από τη μια πλευρά στην άλλη. Για την εφαρμογή αυτής της αφήγησης, ομαδοποιήσαμε τις περιπέτειες του Οδυσσέα συσχετίζοντας εννοιολογικά τα αντίστοιχα χωρία και αποδώσαμε μια κεντρική έννοια σε κάθε ομάδα. Οι έξι έννοιες που εντοπίσαμε αποδίδονται χωρικά με σχέσεις διπόλων που ανταποκρίνονται στο συγκείμενο, ενώ ταυτόχρονα βρίσκουν αντίκρισμα και στο τοπίο και, ως εκ τούτου, κάθε μια από αυτές έχει συγκεκριμένο εύρος στο χώρο.


Εικόνα 5. Φυσιογνωμία του Λευκαδίτικου και Ακαρνανικού τοπίου


Εικόνα 6. Γενικό Στρατηγικό Σχέδιο (Masterplan)


Εικόνα 7. Ενδεικτικές περιηγήσεις στα όρια των σκιαγραφημένων περιοχών


Έτσι, βασισμένοι στην καταγραφή των επικρατέστερων ιστορικών φάσεων, που είχε προηγηθεί, και στις ποιότητες που διακρίναμε στο τοπίο μέσω των παραπάνω εννοιών, διαμορφώσαμε μια στρατηγική παρέμβασης με συγκεκριμένες περιοχές περαιτέρω επέμβασης. Προκειμένου, λοιπόν, να μεταδώσουμε στον περιπατητή τις τοπιακές εμπειρίες που αναγνώσαμε, διαμορφώσαμε έξι περιπλανήσεις οργανωμένες βάσει των ποιοτικών χαρακτηριστικών της σύστασης κάθε περιοχής. Παράλληλα, έχοντας ως σκοπό ο περιπλανώμενος επισκέπτης να δημιουργήσει μία ισχυρότερη βιωματική σχέση με το τοπίο, προτείναμε πέραν των καθορισμένων περιπλανήσεων και συγκεκριμένα σημεία πύκνωσης της εκάστοτε εμπειρίας μέσω χωρικών κατασκευών. Αυτές διαμορφώνονται και εντάσσονται στο χώρο κατά τέτοιο τρόπο ώστε να ενσωματώνονται στο αντίστοιχο ιστορικό και τοπιακό υπόβαθρο αναφοράς.


Εικόνα 8. Γραμματική σχεδιασμού


Εικόνα 9. Τοπιακοί παράμετροι σύνθεσης


Ειδικότερα, για τη δημιουργία των χωρικών κατασκευών συντάχθηκε μια γραμματική παρέμβασης εξελίσσοντας τις χωρικές συσχετίσεις του συντακτικού εμπειριών με την προσθήκη του τοπιακού παράγοντα. Στη συνέχεια, καθώς η γραμματική επέμβασης για να εφαρμοστεί προσαρμόζεται και αναδιαμορφώνεται ανάλογα με τις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά του τοπίου, αναλύσαμε τις παραμέτρους σύνθεσης του χώρου σε αντιπροσωπευτικά σημεία. Τέλος, η πρόταση μας ολοκληρώνεται με σημειακές αυτόνομες παρεμβάσεις που καθώς υπόκεινται σε ένα ευρύτερο σχεδιαστικό λεξιλόγιο λειτουργούν ως ολότητα διαμορφώνοντας το αφήγημα του Νόστου. Αυτές λαμβάνουν τη μορφή ανοιχτών κατασκευών που ενσωματώνονται στο τοπίο μεταξύ Λευκάδας και Ακαρνανίας, και ως εκ τούτου αναδεικνύουν τα ιδιαίτερα στοιχεία του, πολιτισμικά και μη.


Εικόνα 10. Προτεινόμενη σύνδεση Λευκάδας-Ακαρνανίας


Εικόνα 11. Σηματοδότηση κύριας πορείας – “Πύλη” μετάβασης στην απέναντι πλευρά


Εικόνα 12. Τμήμα εισόδου στον προτεινόμενο αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Νηρίκου– Χώροι στάσης και πληροφόρησης συνδιαλέγονται με την ανασκαφή, αλλά και με το ερείπιο της ενετικής εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου


Εικόνα 13. Διαμόρφωση κύριων και εποχιακών περιπλανήσεων, αλλά και χώρων στάσης και δραστηριοτήτων, στο πρώην βιομηχανικό τοπίο των ανενεργών αλυκών Αλεξάνδρου


Εικόνα 14. Ενίσχυση κύριας περιπλάνησης με δευτερεύουσες διαδρομές στις οποίες προσαρτώνται χώροι ενημέρωσης και συλλογής αλατιού – Χώροι λουτρού αλατιού