Τίτλος: Στα ίχνη των βράχων
Υπότιτλος: Χώροι συλλογικών δραστηριοτήτων ως συρραφή του λατομείου με την Πετρούπολη
Φοιτητής: Τσουτσάνης Παναγιώτης
Επιβλέπων καθηγητής: Νίκος Σκουτέλης
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πολυτεχνείο Κρήτης
Ιούνιος 2017
Η παρούσα διπλωματική εργασία διερευνά τις δυνατότητες συνδιαλλαγής και αλληλεπίδρασης του πρώην λατομείου Αίμου (θέατρο Πέτρας), με την Πετρούπολη και το Ποικίλο όρος. Μελετώνται οι σχέσεις μεταξύ των ενοτήτων καθώς και οι δυνατότητες ανάδειξης της ταυτότητας και του χαρακτήρα ενός πρώην βιομηχανικού χώρου. Σκοπός της εργασίας είναι ο επαναπροσδιορισμός της σχέσης πόλης και λατομείου καθώς και η ανάδειξη των εγκαταλελημμένων βιομηχανικών εγκαταστάσεων ως φορείς της μνήμης και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Το βάρος της επέμβασης μετατίθεται στο ενδιάμεσο μεταξύ των διαφορετικών ενοτήτων (πόλης -λατομείου) και στη δημιουργία μιας τοπιακής αφήγησης που σκοπό έχει την ανάδειξη της βιομηχανικής κληρονομιάς.
Το κτίριο του σπαστήρα , το εγκαταλελειμμένο καμίνι, η υπερμεγέθης χοάνη του λατομείου, το θέατρο πέτρας και η αχανής διάχυτη πόλη συνθέτουν ένα χαρακτηριστικό τοπίο με ζωντανές μνήμες και αφηγήσεις του παρελθόντος. Τα ετερόκλητα στοιχεία δημιουργούν αποσπάσματα-"θραύσματα" με αναφορές στην πόλη, την φύση και την βιομηχανία.Η πρόταση εστιάζει στην ενοποίηση των "θραυσμάτων" αυτών μέσω της αξιοποίησης των εγκαταλελειμμένων βιομηχανικών εγκαταστάσεων και στη σύνδεση της πόλης με το λατομείο μέσω "συρραφών". Κομβικό ρόλο στην όσμωση των ετερόκλητων καταστάσεων διαδραματίζει το μεταβατικό τοπίο μεταξύ λατομείου, Πετρούπολης και Ποικίλου όρους, που σήμερα χρησιμοποιείται ως parking. Επαναπροσδιορίζοντας την σημασία του χρησιμοποιείται ως το "κατώφλι" που ενοποιεί τα ετερόκλητα στοιχεία και εισάγει την πόλη στο λατομείο και το Ποικίλο όρος.
Παράλληλα, μέσω ενός νέου πολιτιστικού κέντρου που εντάσσεται στο έντονο ανάγλυφο της ενδιάμεσης περιοχής συνδέονται οι εγκαταλελειμμένες βιομηχανικές εγκαταστάσεις δημιουργώντας μια αφήγηση της λατομικής διαδικασίας. Το πολιτιστικό κέντρο λειτουργεί αφενός βοηθητικά σε σχέση με τα δρώμενα του θεάτρου πέτρας (κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες) και αφετέρου δημιουργεί ένα πυρήνα πολιτισμού που στεγάζει τοπικές καλλιτεχνικές ομάδες και εκφράζει την τοπική ιδιαιτερότητα. Η περιοχή μετασχηματίζεται έτσι από υποβαθμισμένος μή-τόπος σε συλλογικό τόπο μνήμης και καλλιτεχνικής δημιουργίας τόσο για την Πετρούπολη όσο και για ολόκληρη την Αττική.
Συμπληρωματικά στην είσοδο του λατομείου δημιουργείται ένα κτίριο περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης που αποσκοπεί στην ενημέρωση για τις δράσεις σχετικά με το περιβάλλον.Στο εσωτερικό του λατομείου επιλέγονται ήπιες χειρονομίες που σκοπό έχουν την ανάδειξη των υφιστάμενων ποιοτήτων του τοπίου.Δημιουργούνται πορείες που κατευθύνουν τον περιπατητή προς την θεατρική σκηνή ενώ διατηρούνται τα μονοπάτια των λατόμων. Εκθεσιακά περίπτερα κατα μήκος των πορειών λειτουργούν συμπληρωματικά με τα δρώμενα του θεάτρου.
Οι έντονοι αστικοί μετασχηματισμοί καθώς η διαδικασία βιομηχανοποίησης και απο-βιομηχανοποίησης άφησαν τεράστιο κτιριακό απόθεμα και ανεπανόρθωτες πληγές στο φυσικό τοπίο. Οι χώροι αυτοί έμειναν για πολύ καιρό ανενεργοί και αμηχανοι.Η επούλωση των πληγών αποτελεί σήμερα επιτακτική ανάγκη καθώς και μια ευκαιρία για την πόλη να ανακτήσει την ταυτότητα και τη σχέση της με το φυσικό τοπίο.
Η περιοχή μελέτης έχει αναφορές στην πόλη την φύση και τη βιομηχανία. Οι τρείς διακριτές ενότητες που συνυπάρχουν είναι το φυσικό τοπίο , το αστικο τοπίο και το υβριδικό τοπίο.Παράλληλα δημιουργείται ένας ενδιάμεσος , ασαφής χώρος που συναντιούνται τα ετερόκλητα στοιχεία και θα αποτελέσει το κλειδί στην συνθετική διαδικασία. Στη συνέχεια αναλύονται οι επιμέρους ενότητες.
Ο χαρακτήρας του λατομείου διαμορφώνεται απο την μικροσκοπική βλάστηση και τα τεράστια μέτωπα εξόρυξης.Η κλίμακα αποτελεί σημαντικό κομμάτι στην κατανόηση του ενώ το τοπίο εναλάσεται απο εσωστρεφές σε πανοραμικό. Οι χωρικές ενότητες που δημιουργούνται ορίζονται ως εξής: πλατεία του λατομείου , δωμάτιο εκτός κλίμακας και πανοραμικό δωμάτιο.Πρέπει να σημειωθεί οτι το θέατρο έχει 92% ακουστική και η Επίδαυρος έχει η 95%.
Η πόλη είναι χτισμένη σε ιποδάμμειο σύστημα ενώ το κέντρο του δήμου αναπτύσσεται γραμμικά στην οδο Πετρουπόλεως . Χωρίζεται σε 10 πολεοδομικές ενότητες με την επιτρεπόμενη κάλυψη να κυμαίνεται στο 60-70% ενώ ο συντελεστής δόμησης είναι 1,6.
Οι απολήξεις του καννάβου δημιουργούν οπτικές φυγές προς το λατομείο απο πολύ μακρινά σημεία της πόλης και τέλος ,λόγω της ομοιογένειας του ιποδάμμειου συστήματος μπορεί να αναδειχθεί οτιδήποτε παρεκλίνει από αυτόν.
Η περιοχή που οι ενότητες συναντιούνται/συγκρούονται είναι το μεταβατικό τοπίο.Χαρακτηρίζεται απο συνεχή εναλλαγή αστικού και υπαίθριου που δημιουργούν τα υπολλείματα του δομημένου περιβάλλοντος ενώ , εμπεριέχει "θράυσματα" (εγκαταλελλημένα βιομηχανικά κτίρια) που φαινομενικά μοιάζουν ασύνδετα μεταξύ τους(σήμερα λειτουργεί ως πάρκινκ).Η πρόθεση μου είναι η ενοποίηση των θραυσμάτων αυτών και η δημιουργία μιας τοπιακής αφήγησης του παλιού μηχανισμού και των διαδικασιών λατόμησησης.
Αυτό υλοποιείται μέσω ενός πολιτιστικού κέντρου που εντάσσεται στο εντονο ανάγλυφο της περιοχής και συνδέει τα ετερόκλητα στοιχεία.Παράλληλα μέσω του χειρισμού του μεταβατικού τοπίου ενισχύεται η αλληλοδιεισδυση αστικού – υπάιθριου . Το πολιτιστικό κέντρο λειτουργεί αφενός βοηθητικά σε σχέση με τα δρώμενα του θεάτρου πέτρας και αφετέρου δημιουργεί ένα πυρήνα πολιτισμού που στεγάζει τοπικές καλλιτεχνικές ομάδες και εκφράζει την τοπική ιδιαιτερότητα.
Η έναρξη της πορείας ορίζεται απο το καμίνι οφμαν.Λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος ενώ συνδέεται απο το πάνω μέρος του με το πολιτιστικό κέντρο ως αναφορά στο τρόπο λειτουργίας του.Η δυτική πλευρά που έχει υποχωρίσει διατηρείται δημιουγώντας ενα ενδιάμεσο ανοιχτό χώρο ενώ παράλληλα μαρτυρά και τον τρόπο λειτουργίας του εργοστασίου.
Μέσω του κτιρίου-"πύλη" καδράρεται η είσοδος του λατομείου και λόγω της φυγής που δημιουργείται , ενισχύεται η αλματώδης χωροχρονική διακοπή. Αυτό συμβάινει λόγω της μετάβασης απο μια περιβαλλοντική κατάσταση σε μία άλλη, τελείως διαφορετική.
Παράλληλα ,ο όγκος του κτιρίου συμπληρώνει νοητά το κενό του λατομείου στο σημείο που ενώνονται οι "βραχίονες"(βλ. φωτογραφιες μακέτας) ενώ συνδέει το μονοπάτι που έρχεται απο το βουνό και τα διπλανά λατομεία.
Από το δώμα ο επισκέπτης μπορεί να παρατηρεί ολόκληρη τη χοάνη του λατομείου καθώς και το λεκανοπέδιο της Αττικής συγκρίνοντας το τι θυσιάστηκε και το τι φτιάχτηκε. Παράλληλα οι επισκέπτες ενημερώνονται για τις δράσεις σε σχέση με το ποικίλο όρος.
Στο εσωτερικό του λατομείου επιλέγονται ήπιες χειρονομίες που σκοπό έχουν την ανάδειξη των υφιστάμενων ποιοτήτων του τοπίου.Δημιουργούνται πορείες που κατευθύνουν τον περιπατητή προς την θεατρική σκηνή ενώ διατηρούνται τα μονοπάτια των λατόμων. Εκθεσιακά περίπτερα κατα μήκος των πορειών λειτουργούν συμπληρωματικά με τα δρώμενα του θεάτρου.
